Ağaç Sarı Kurdu

Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli

Erginlerde kanat açıklığı yaklaşık 41-43 mm arasındadır. Ön ve arka kanatlar beyaz renkli olup, ön kanatların üzerinde çok sayıda oval şekilli metalik mavi renkli benek bulunur (Şekil 32a). Kanatların üzerindeki beneklerin rengi larvanın beslendiği bitki türüne göre değişiklik gösterebilir. Dişi bireylerde antenler iplik formunda ve beyaz tüylerle kaplıdır. Erkek bireylerde ise anten tarak formunda olup, üzerindeki beyaz tüyler basal kısımda yoğunlaşmıştır. Baş ve thoraks üzerinde de yoğun beyaz tüyler bulunup, orta kısımda 3’erli iki sıra halinde 6 adet koyu mavi renkli benek bulunur.

Abdomen koyu kahverenginde olup, segmentler arasında çok sayıda beyaz tüycükler mevcuttur.

Yumurta; ovalimsi şekilli ve yaklaşık 0.8x0.9 mm boyutlarında olup, kırmızımsı sarı veya kırmızımsı kahverengindedir (Şekil 32b).

Genç larva, pembemsi renkte ve üzerindeki noktalar çok az belirgindir (Şekil 33a). Olgun larva ise yaklaşık 8x45-60 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu sarımsı kahverenginde olup, abdomen 8 segmentlidir. Her segmentte 4 çift siyah benek bulunur ve bu benekler üzerinde biri kısa diğeri uzun iki adet kıl mevcuttur (Şekil 33b). Pupa; yaklaşık 5x22 mm boyutlarında, silindirik şekilli ve koyu kahverengi sarımsı renkte olup, mumya tipindedir (Şekil 34a).

 

Ağaç Sarı Kurdu kışlayan larvalarının beslenme faaliyeti mart-nisan ayı içerisinde başlar (galeri ağızlarında özsu akıntısı olur). İlk kelebek uçuşları ise Mayıs sonu Haziran başında başlar ve eylül sonu-ekim başlarında son bulur. Kelebekler geceleri (genellikle alacakaranlıkta) aktif olup yumurtalarını bırakır, gün içinde ise ağaç tacı içerisinde dinlenirler. Yumurtalar nadiren tek tek, genellikle de 100-300 adetlik kümeler halinde; ergin çıkış delikleri yakınına, gövde üzerindeki çatlaklara, kabuk aralarına ve nadiren de toprağa bırakılır. Ergin ömrü ortalama 2-3 gün olup, bir dişi ömrü süresince yaklaşık 860 adet yumurta bırakır.

Yumurtalar yaklaşık 11-12 günde açılır. Birinci dönem larvalar yaklaşık bir gün yumurta kümeleri etrafında toplu halde bulunur (Şekil 35a). Genç larvalar bulundukları yerden yukarı doğru hareket ederek bir yıllık sürgün, yaprak veya yan sürgünlerin birleşme noktalarında 1-1.5 cm uzunlukta galeri açar. Ağız kısımlarında beslenme pislikleri bulunan bu galerilerde (Şekil 35b) birinci dönemini yaklaşık 7 günde tamamlayan larva, galeriyi terk ederek aşağıya doğru iner ve 20-30 cm aşağıda tekrar bir galeri açar.

Açılan ikinci galeri 5-7 cm uzunluğunda olup, burada 2. larva dönemini yaklaşık 10- 11 günde tamamlayarak bu galeriyi de terk eder ve 3. dönem larva son galerisini ağacın ana dal ve gövdesi üzerinde açar. Üçüncü dönem larvalar açmış oldukları bu galerilerde diğer tüm larva dönemlerini (3., 4. ve 5. larva dönemi) tamamlar. Ana dal ve gövdede odun dokusuna ulaşan larva öncelikle gövdenin çevresi boyunca 1/3’lük kısmını kapsayacak şekilde bir galeri açar, daha sonra ağaç gövdesine paralel ve yukarı doğru galeri açmaya devam eder. Yeni giriş yapılmış galerilerin ağzında beslenme pislikleri (Şekil 35b) ve bir bitki öz suyu akıntısı olur (Şekil 36a). Zarar arttıkça bitki öz suyu akıntısı artar (Şekil 36b). Galeri içerisinde gelişmesini tamamlayan larva
genellikle açmış olduğu galerinin ağzında pupa olur. Ancak, nadir de olsa açmış olduğu galeri üzerinde herhangi bir yerden taze dokuyu kemirerek bir çıkış deliği açıp burada da pupa olabilir. Pupa süresi 2-3 hafta olup, pupanın baş ve thoraks kısmı galeri ağzından dışarıya doğru itilerek, yarısı içeride ve diğer yarısı da dışarıda olacak şekilde galeri ağzında kalır (Şekil 34b) ve böylece kelebek çıkışı gerçekleşir. Z. pyrina, genellikle yılda 1 ve bazen de iki yılda bir döl vermektedir.

Meyve ağaçlarındaki esas zarar, Ağaç Sarı Kurdu’nun larvaları tarafından konukçu bitkilerin ana dal ve gövdelerinde galeri açmak suretiyle oluşturulur (Şekil 39). Açılan galeriler sebebiyle ağaç dal ve gövdesindeki iletim demetleri zarar görür ve bitkinin üst kısımlarına su ve besin maddesi iletimi engellenir. Dolayısıyla bitkide gelişme geriliği ve genel bir durgunluk belirtisi olur. Bulaşık ağaç ve dallar yaklaşık 2 yıl içerisinde tamamen kuruyabilir.

Açılan galeriler fidan veya ağaçların ince dallarında, rüzgarlı hava veya meyve yükü nedeniyle kırılmalara yol açar (Şekil 39). Bu durum ise, verim kaybı ile taç şeklinin bozulmasına neden olabilmektedir. Larva giriş deliklerinden bitki öz suyu akışı Z. pyrina’nın tipik özelliğidir (Şekil 37). Z. pyrina genellikle yaşlı ağaçlar ile bakımsız ve ormana yakın bahçelerde zarar yapmakla birlikte, özellikle zeytin bahçelerinde genç ağaçlarda sorun olmaktadır. Bulaşık bahçelerde mücadele yapılmadığı takdirde ekonomik anlamda zarar oluşabilmektedir.

Kuşlar, karıncalar, sıcak esen rüzgar ile geç ilkbahar ve yaz yağmurları Z. pyrina popülasyonunu önemli ölçüde düşürmektedir. Ülkemizde meyve yetiştiriciliği yapılan tüm bölgelerde bu zararlıya rastlamak mümkündür.

Ağaç Sarı Kurdu polifag bir zararlıdır. Genellikle meyve ağaçlarında olmak üzere, orman ağaçları ve çalılıklarda da zararlı olur. Nar, zeytin, elma, armut, ayva, kiraz, erik, ceviz önemli konukçuları arasında olup, yaklaşık 150 farklı konukçusu olduğu bilinmektedir.

Parazitoit ve Predatörleri

Karıncalar, kuşlar ve özellikle ağaçkakanlar, yumurta ve genç larvaların predatörüdürler. Larva parazitoitleri aşağıda verilmiştir.

Larva Parazitoitleri

• Ichneumon sarcitorius Linnaeus Hym.: Ichneumonidae
• Microgaster sp. Hym.: Braconidae
• Elasmus spp. Hym.: Chalcididae
• Enderus sp. Hym.: Chalcididae
• Schreineria zeuzerae Ashm. Hym.: Chalcididae
• Elachertus nigritulus Zetterstedt Hym.: Eulophidae
• Apanteles laevigatus Ratzeburg Hym.: Braconidae

Ağaç Sarı Kurdu Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Bahçe tesis ederken kullanılacak çelik ve fidanlar temiz olmalıdır.
• Bahçe bakımı iyi yapılarak ağaçlar sağlıklı bulundurulmalı ve mayıs-haziran aylarında taç izdüşümündeki yabancı ot mücadelesi ile nar gibi dip sürgünü olan meyve ağaçlarında dip sürgün temizliğine özen gösterilmelidir.
• Ağaçlar her yıl düzenli budanmalı, gerek budama sırasında ve gerekse de yıl içerisindeki kontrollerde, bulaşık dallar kesilerek imha edilmelidir.
• Yoğunluğun düşük olduğu bahçelerde, galerilere çelik tel sokularak larvalar öldürülmelidir.

Biyolojik Mücadele

Ağaç Sarı Kurdu’nun doğada birçok doğal düşmanının bulunduğu bilinmektedir.

Öncelikle bu türlerin korunması ve etkinliklerinin arttırılması için zararlılara karşı kullanılan ilaçları ve ilaçlama zamanlarını doğru saptayarak, mevcut predatörleri koruma, destekleme ve etkinliklerini arttırma yoluna gidilmelidir. Bunun için, yıl içerisinde predatör faaliyetinin yoğun olduğu dönemlerde, diğer zararlılara karşı geniş etkili bitki koruma ürünleri yerine seçici (spesifik) olanları tercih edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Ağaç sarıkurdu’nun larvaları ağacın odun dokusunda galeri içerisinde beslendiği için mücadelesi oldukça zordur. İlaçlamaya karar vermek için eşeysel çekici tuzaklarla ilk kelebek çıkışı takip edilir. Bunun için mayıs ayı ilk yarısında hektara bir adet olmak üzere izleme (monitör) amaçlı tuzaklar ağaçların güney yönüne ve yerden 1-1.5 m yüksekliğe asılır. Tuzaklar haftada 2-3 kez kontrol edilir. İlk ergin yakalanmasını takiben 14. ve 16. günler içerisinde ağaçlar ilaçlı bulundurulmalıdır (haziran ayı).

Tuzaklarda ergin yakalanması devam ettiğinde ve tepe noktaları oluştuğunda ikinci (ağustos ayı) ve üçüncü (ekim ayı) ilaçlamalar yapılabilir. İlaçlamalar, kaplama ilaçlama şeklinde olmalıdır. Meyveye yatmış bahçelerde hasada yakın ilaçlamalar diğer zararlıların mücadelesi ile entegre edilebilir. Z. pyrina ile mücadelede başarılı olabilmek için, en az iki yıl üst üste mücadele yapılmalıdır. Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları aşağıda verilmiştir.

Ağaç Sarı Kurdu İçin Kullanılabilecek İlaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Geçici olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri
Dimethoate 400 g/l	EC	150 ml	7	1B