Bu içerik, Bağ zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Örnekleme yöntemleri ile zararlı, hastalık ve yabancı otların yoğunlukları belirlenir ve zararlıların ekonomik zarar eşiğine ulaşıp ulaşmadıkları saptanır. Ekonomik zarar eşiğine ulaşan zararlıların, kritik biyolojik dönemleri ve doğal düşmanlarının popülasyon yoğunlukları dikkate alınarak mücadeleye karar verilir. Bağlarda bulunan zararlı, hastalık, yabancı ot ve doğal düşmanlar ile ilgili örnekleme yöntemleri, aşağıda ana başlıklar halinde verilmiştir.
Zararlıların ve Faydalıların Örnekleme Yöntemleri
Dal sayım yöntemi
Kışı asmaların üzerinde geçiren zararlıların türlerini ve yoğunluklarını belirlemek için bu yöntemden yararlanılır. Dal sayımları, asmaların kış uykusunda olduğu Ocak-Mart aylarında bir kez yapılır. Tesadüfen seçilen 50 asmadan 5 cm uzunlukta 2-3 yıllık birer dal parçası kesilir. Bunlar önce kesekağıdı sonra polietilen torbalara yerleştirilerek laboratuvara getirilir. Dalların 40 adedinin üzerindeki zararlılar stereomikroskop altında sayılır, kalan 10 adedi ise parazitoit çıkarma kutularına yerleştirilerek doğal parazitlenme oranı saptanır.
Göz ile inceleme yöntemi
Bu yöntem, gözlerin kabarmaya başlamasından itibaren bütün vejetasyon süresince uygulanır. Bağda bulunan zararlı ve faydalı türler ile bunların yoğunluklarını belirlemek için, bağın köşegenleri istikametinde her 4-5 asmadan biri göz ile incelenerek üzerinde bulunan zararlılar ve faydalılar kaydedilir.
Thrips, yaprakpireleri, zararlı ve faydalı akarların saptanması durumunda, yoğunluğunu belirlemek için, haftada bir kez, kritik dönemlerde iki kez tesadüfen seçilen 25 asmanın birer yıllık sürgünlerinin ortasındaki birer yaprak koparılıp polietilen torbalara yerleştirilerek buz kutusu içinde laboratuvara getirilir. Laboratuvarda yaprak örneklerinin alt ve üst yüzeyleri stereomikroskop altında incelenerek, tüm zararlılar ve faydalılara ait canlı dönemler sayılır veya yapraklar, “Akar fırçalama aleti” (Şekil 1) ile fırçalanarak, akarların, vazelin sürülen daire şeklindeki camın üzerine düşmesi sağlanır. Bu cam, bir stereomikroskop altına yerleştirilerek, üzerinde bulunan zararlı ve faydalı akarlar sayılır. Sayımlarda, camların büyüklüğünde kesilen ve 16 eşit bölüme ayrılmış olan, daire şeklindeki akar sayım skalası kullanılır (Şekil 2). Böylece her bağ için yaprak başına ortalama populasyon yoğunluğu adet/yaprak olarak hesaplanır.
Sayımlardan elde edilen sonuçlar, Ek 1’de (İndir 3.6mb) verilen ekonomik zarar eşikleri ile karşılaştırılarak, mücadele yapılıp yapılmayacağına karar verilir.
Darbe yöntemi
Asmaların üzerinde bulunan hareketli zararlı ve faydalı türlerin yoğunluklarını belirlemek için kullanılır. Vejetasyon periyodu süresince ayda bir kez bağı temsil edecek 50 asmanın birer dalına, ucuna lastik boru parçası geçirilmiş bir sopa ile ikişer kez vurulur. Kare şeklindeki (50x50 cm) beyaz kumaştan yapılmış Japon şemsiyesinin (Şekil 3) üzerine düşen zararlı ve faydalı türler ağız aspiratörü ile toplanır. Ergin olmayanlar laboratuvarda kültüre alınarak ergin elde edilir. Sayımlarda elde edilen değerler, Ek 1’de 100 darbeye göre verilen ekonomik zarar eşikleri ile karşılaştırılarak, mücadele yapılıp yapılmayacağına karar verilir.
Nematodlar İçin Örnekleme Yöntemleri
Boş araziden örnek alma
Alınan toprak örneği, birim sahayı temsil edebilecek nitelikte olmalıdır. Genel olarak birim saha 0-10 dekar olarak kabul edilir ve arazi içerisinde zik zak çizilerek 60 ayrı noktadan toprak sondası yardımı ile 0-60 cm derinlikten toprak örneği alınır (Şekil 4). Toprak örnekleri paçal yapılarak 1 kg ayrılır. Alınan toprak örneği polietilen torba içine konularak torbanın ağzı bağlanır ve etiket hazırlanır. Etiketler açık ve okunaklı bir şekilde kurşun kalemle veya suda ıslandığında mürekkebi dağılmayacak bir kalemle yazılır. Etiket ve toprak örneği ikinci bir polietilen torbaya konularak
torbanın ağzı mühürlenir. Alınan toprak örnekleri doğrudan güneş ışığına, aşırı sıcak ve soğuğa maruz bırakılmadan, buz kutusu içinde saklanarak bir an önce en yakın nematoloji laboratuvarına gönderilir. Örneklerin nematoloji laboratuvarına aynı gün gönderilememesi durumunda + 4°C soğutucuda rutubetini kaybetmeyecek şekilde muhafaza edilerek en fazla 5 gün içinde gönderilmelidir.
Toprak örnekleri, Zirai Mücadele Teknik Talimatlarında belirtilen aylarda alınmalıdır. Örnek alınacak toprak tavında olmalıdır. Çok kuru veya aşırı su ile doymuş topraktan örnek alınmamalıdır. Örnek alma sırasında toprak sıcaklığı 15°C’nin üzerinde olmalıdır. Bu nedenle özellikle açık alanlardan kış aylarında nematod tahlili için toprak örneği alınmaz. Toprak sıcaklığının yüksek olduğu temmuz ve ağustos gibi çok sıcak yaz ayları da örnek almak için uygun değildir.
Tesis edilmiş bağ alanlarından örnek alma
Her 10 da’a kadar olan alan bir birim olarak kabul edilir. Birim alanda bulunan omca sıraları aralarında zikzak yaparak her bir omcanın kök bölgesine yakın 3-5 ayrı noktasından 0-60 cm derinlikten toprak sondası yardımıyla toprak örneği alınarak paçal yapılmalıdır (Şekil 4). Ayrıca söz konusu bahçelerden her bir omcaya ait kök (özellikle urlu veya lezyonlu) örnekleri de polietilen torbalara konularak etiketlenmelidir.
İlgili Ürünler
Alınan toprak örnekleri paçal yapılarak 1 kg ayrılır ve polietilen torba içine konularak ağzı bağlanır. Etiketler açık ve okunaklı bir şekilde kurşun kalemle veya suda ıslandığında mürekkebi dağılmayacak bir kalemle yazılır. Etiket ve toprak örneği ikinci bir polietilen torbaya konularak torbanın ağzı mühürlenir. Alınan toprak örnekleri doğrudan güneş ışığına, aşırı sıcak ve soğuğa maruz bırakılmadan, buz kutusu içinde saklanarak bir an önce en yakın nematoloji laboratuvarına gönderilir.
Örneklerin nematoloji laboratuvarına aynı gün gönderilememesi durumunda + 4°C soğutucuda rutubetini kaybetmeyecek şekilde muhafaza edilerek en fazla 5 gün içinde gönderilmelidir.
Fungal Hastalıkların Örnekleme Yöntemi
Asmanın yaprak, kol ve sürgünlerinde gözlemler yapılır. Sürgün, yaprak ve salkımlarda lekeler ve çürümeler, gövde ve kollarda çatlama ve kuruma görülen bitkilerden örnekler alınır. Ayrıca, gelişme geriliği ve kuruma gösteren asmaların kök kısımları açılarak kök ve kök boğazı incelenir. Kök ve kök boğazında nekrozların ve/veya bir fungal yapının görüldüğü, canlılığını sürdürmekte olan asma kökleri ile sökülür.
Hastalığın farklı aşamalarını içeren yaprak, dal ve sürgün örnekleri önce kâğıt ile sarılır sonra naylon torba içine konarak, kök örnekleri ise bir bütün halinde topraklı olarak, toprak nemi muhafaza edilerek analiz edilmek üzere en kısa sürede ilgili Enstitü Müdürlüğüne gönderilir.
Bakteriyel Hastalıkların Örnekleme Yöntemi
Asma kök boğazı, gövde ve sürgünlerinde gözlemler yapılır. Ur oluşumu görülen bitkilerden örnekler alınır. Ayrıca, gelişme geriliği gösteren asmaların kök kısımları açılarak kök ve kök boğazı incelenir. Ur ve ur benzeri oluşumlar görüldüğünde asmalar kökleri ile sökülerek veya urlu kısımları içeren örnekler alınarak kâğıt ile sarılır. Polietilen torba içinde en kısa sürede analiz edilmek üzere ilgili Enstitü’ye veya konu uzmanı bulunan laboratuvara gönderilir.
Virüs Hastalıklarının Örnekleme Yöntemi
Virüs hastalıkları ile ilgili olarak, asmaların yaprak, salkım ve sürgünlerinde belirtilerine göre gözlemler yapılır.
Virüs şüphesi uyandıran bitkilerden örnekler vejetasyon döneminin sonunda asmalar yapraklarını döktükten sonra asmanın dört tarafından bir yıllık sürgün örnekleri toplanıp etiketlenerek örnekler bozulmayacak şekilde (+4°C’de) en kısa zamanda ilgili Enstitü Müdürlüğüne veya konu uzmanı bulunan laboratuvara gönderilir. Ayrıca zorunlu hallerde Asma kısa boğum virüs hastalığı için ilkbahar aylarında, Asma yaprak kıvrılma virüs hastalığı için ise sonbahar aylarında belirti gösteren yaprak ve sürgünlerden örnek alınıp aynı koşullarda gönderilir.
Yabancı Otların Örnekleme Yöntemi
Bağ alanlarında kimyasal mücadele genellikle çıkış sonrası yapılmaktadır. Çıkış sonrası uygulamalarda mücadeleye başlama zamanı ve yabancı ot yoğunluğunu belirlemek amacıyla örneklemeler yapılmalıdır. Bu amaçla 1/4 m²’lik (50x50 cm) çerçeveler kullanılır. Kullanılacak çerçeve sayısı alanın büyüklüğüne göre değişmekle birlikte yapılması gereken en az örnekleme sayısı Çizelge 1’de verilmiştir.
| Tarla Büyüklüğü (da) | Örnekleme Sayısı |
|---|---|
| 1-10 | 15 |
| 11 - 50 | 20 |
| 51 - 100 | 25 |
| > 100 | 30 |
Yabancı ot tür ve sayısını belirlemek için yapılacak olan örneklemelerde, alanın kenar tesirinde kalmamak için, bağ alanının kenarının 10–15 m içerisine girilerek köşegenler doğrultusunda yürünür ve tesadüfî olarak çerçeve atılarak örneklemeler yapılır. Çerçeve içerisine giren yabancı ot türleri ile bunların 1/4 m²’deki yoğunlukları kaydedilir. Elde edilen değerlerin ortalamaları alınarak, o alan için ana zararlı ve diğer zararlı yabancı otların yoğunlukları tespit edilir.
Yabancı ot tür ve yoğunluğunu saptamak için çerçeve atma yönteminden başka yabancı otların kaplama alanını saptama (%) yöntemi de kullanılabilir. Bu yöntemde bağ alanının kenar tesirinden uzaklaşmak için 10-15m kadar bağ alanı içerisine girilerek, köşegenleri doğrultusunda yürünür ve gözlem yapılan alandaki yabancı ot türleri ile bunların bağ alanı içerisindeki kaplama alanları (%) tek tek kaydedilir.
Ana zararlı (kaplama alanı % 10 ve daha fazla olanlar) ve diğer yabancı ot türleri (kaplama alanı % 10’dan daha az olanlar) tespit edilir. Yabancı otların bağ alanı içerisindeki dağılımı yoğun değil ise lokal olarak mücadele daha uygundur.
Bitki Besin Elementleri İle İlgili Örnekleme Yöntemleri
Entegre Mücadelenin yürütüleceği bağlarda gözlenen fizyolojik hastalıklar ile mücadeleye başlamak için öncelikle bahçe sahibi tarafından yaprak ve toprak analizleri yaptırılmalıdır.
Bağda yaprak örnekleri çiçeklenme dönemi sonunda alınmalıdır. Örnekler güneş gören meyveli sürgünlerde ilk salkımın tam karşısındaki veya bunun bir üstündeki yapraklardan oluşmaktadır. Örnekleme, bir asmadan 4 ve 25 asmadan 100 yaprak almak suretiyle yapılmalıdır. Yaprak örnekleri alımında asmaların yaşı, çeşidi, bulundukları yerin eğimi, toprağın dokusu, derinlik farklılıkları gibi faktörler göz önünde bulundurulmalı ve bir yaprak örneğinin 10 dekarlık bir alanı temsil etmesine de dikkat edilmelidir.
Toprak örnekleri yaprak örneklerinin alındığı dönemde çalışmanın yapılacağı bağın 8-10 farklı noktasında 0-25 ve 25-50 cm derinliklerinden alınacak toprakların karıştırılmasıyla ayrı ayrı hazırlanmalıdır. Bağda eğim, renk, bünye, değişik toprak işleme, sulama, gübreleme gibi farklılıkları olan yerler göz önünde bulundurulmalıdır. Alınan toprak ve yaprak örnekleri gerekli bilgileri taşıyan etiketleri ile birlikte analize gönderilmelidir.
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. F. Özlem ALTINDİŞLİ, Dr. Öncül K. CANER, Dr. Ercan CANIHOŞ, Dr. N. Mükerrem ÇELİKER, Dr. Emre EVLİCE, Dr. Nurdan GÜNGÖR SAVAŞ, Dr. Bilgin GÜVEN, Dr. Aydan KAYA, Özen MERKEN, Dr. Serkan ÖNDER, Dr. Fatma ÖZSEMERCİ, Dr. Naim ÖZTÜRK, Dr. Dilek POYRAZ, Dr. Nursen ÜSTÜN, Dr. Yıldız SOKAT, Abdullah YILMAZ (2017). Bağ Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI