Bu içerik, Buğday zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Buğdayın yetiştirildiği bölgeye göre değişmekle birlikte tek yıllık ya da çok yıllık, dar ve geniş yapraklı pek çok yabancı ot türleri görülebilir. Bu yabancı ot türleri aşağıda listelenmiştir(Çizelge 13).
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Dar Yapraklı Yabancı Otlar | ||
| Tek Yıllık Dar Yapraklılar | ||
| Bromus sterilis L. | Kıraç çayırı(Kısır brom) | Poaceae |
| B. tectorum L. | Püsküllü çayır | Poaceae |
| Hordeum murinum L. | Duvar arpası | Poaceae |
| Lolium spp. | Delice | Poaceae |
| Poa annua L. | Tavşanbıyığı | Poaceae |
| Çok Yıllık Dar Yapraklılar | ||
| Poa bulbosa L. | Yumrulu salkım otu | Poaceae |
| Phragmites australis (Cav.) Steudel | Kamış | Poaceae |
| Geniş Yapraklı Yabancı Otlar | ||
| Tek Yıllık Geniş Yapraklılar | ||
| Anthemis arvensis L. | Tarla köpek papatyası | Asteraceae |
| Adonis aestivalis L. | Yazkanavcıotu | Ranunculaceae |
| Agrostemma githago L. | Karamuk | Caryophyllaceae |
| Anagallis arvensis L. | Farekulağı | Primulaceae |
| Buglossoides arvensis (L.) Johnst. | Taşkesen otu | Boraginaceae |
| Capsella bursa-pastoris (L.) Medik | Çobançantası | Brassicaceae |
| Carduus pycnocephalus L. | Saka dikeni | Asteraceae |
| Centaurea cyanus L. | Gökbaş | Asteraceae |
| Cephalaria syriaca (L) Schreb. | Pelemir (zıvan) | Dipsacaceae |
| Cerastium arvense L. | Boynuzotu | Caryophyllaceae |
| Fumaria officinalis L. | Hakiki şahtere | Papaveraceae |
| Galium aparine L. | Dil katanatan | Rubiaceae |
| Lactuca serriola L. | Dikenli yabani marul | Asteraceae |
| Lamium amplexicaule L. | Ballıbaba | Lamiaceae |
| Lathyrus spp. | Yabani mürdümük | Fabaceae |
| Matricaria chamomilla L. | Hakiki papatya | Asteraceae |
| Melilotus officinalis L. | Kokulu sarıyonca | Fabaceae |
| Myagrum perfoliatum L. | Gönül hardalı | Brassicaceae |
| Neslia apiculata Fisch. | Toplu iğne hardalı | Brassicaceae |
| Geniş Yapraklı Yabancı Otlar | ||
| Tek Yıllık Geniş Yapraklılar | ||
| Papaver rhoeas L. | Gelincik | Papaveraceae |
| Polygonum aviculare L. | Çobandeğneği | Polygonaceae |
| Ranunculus arvensis L. | Tarla düğün çiçeği | Ranunculaceae |
| Rapistrum rugosum (L.) All. | Yabani turp | Brassicaceae |
| Raphanus raphanistrum L. | Yabani turp | Brassicaceae |
| Silybum marianum (L.) Gaertner | Meryem dikeni | Asteraceae |
| Sisymbrium officinale Scop. | Bülbülotu | Brassicaceae |
| Stellaria media (L) Vill. | Kuş otu | Caryophyllaceae |
| Turgenia latifolia Hoffm. | Pıtrak | A. Apiceae |
| Vaccaria pyramidata Medik. | Arap baklası | Caryophyllaceae |
| Veronica hederifolia L. | Adi yavşan otu | Scrophulariaceae |
| Vicia. sativa L. | Adi fiğ | Fabaceae |
| Çok Yıllık Geniş Yapraklılar | ||
| Acroptilon repens (L.) DC. | Kekre | Asteraceae |
| Anthemis tinctoria L. | Boyacı papatyası | Asteraceae |
| Cirsium arvense (L.) Scop. | Köygöçüren | Asteraceae |
| Convolvulus arvensis L. | Tarla sarmaşığı | Convolvulaceae |
| Centaurea cyanus L. | Gökbaş | Asteraceae |
| Cephalaria syriaca (L) Schreb. | Pelemir (zıvan) | Dipsacaceae |
Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Buğday tarlalarında yabancı otların doğrudan zararları, kültür bitkisi için gerekli olan mineral, besin maddeleri, su, ışık ve yaşam alanına ortak olmalarından doğmaktadır. Yabancı otların rekabet güçleri genellikle yüksek olduğundan, buğday zayıf kalmakta ve verim düşmektedir. Özellikle erken çimlenip gelişen yabancı otların bulunması durumunda ürün kayıpları artmaktadır. Buğday ile yabancı otlar arasındaki rekabet sonucu doğan ürün kayıpları kültür bitkisi çeşidi, çevre koşulları, yabancı ot türleri ve yoğunlukları ile kültür bitkisi ile yabancı otların gelişme dönemlerine bağlıdır.
Yoğunluğun çok yüksek olduğu tarlalarda ürünün tamamen yok olmasına veya hasadın güçleşmesine neden olabilirler. Rekabet yüzünden ürün kaybı, Dünya ortalaması olarak % 15-20 dolayındadır. Türkiye’de bu oranın % 20-35 arasında değiştiği belirlenmiştir. Üründe doğrudan oluşan bu kayıp yanında, dolaylı zararlar da söz konusudur. Dolaylı zararların en önemlileri, ürünün kalitesinin düşmesi; ürün içinde bulunan yabancı ot tohumlarının una karışarak un ve mamullerinin renk, koku ve tadını bozmaları, bazen de zehirlenmelere yol açmalarıdır. Ayrıca tohumluk değerinin azalmasına da sebep olmaktadırlar. Yabancı otların hasadı güçleştirmeleri, birçok hastalık etmeni ve zararlı böcekler için sığınma, üreme, beslenme yeri oluşturmaları da diğer zararları olarak sayılabilir.
Yabancı Otlarla Mücadele
Kültürel Mücadele
- Bulaşmanın önlenmesi - Buğday üretimi yapılacak olan tarlaya başka alanlardan yabancı ot tohumlarının girişinin engellenmesi gerekir. Bunun için de bulaşık olan tarlada kullanılan tüm alet ve makinelerin (özellikle hasat makinesinin) diğer bir tarlaya girmeden önce temizlenmesi gerekir. Ayrıca temiz ve sertifikalı tohumluk kullanmak da bulaşmanın önlenmesi için önemlidir. Selektörden geçirilerek temizlenmiş tohumluk kullanılması yabancı ot tohumlarının tahıllarla birlikte ekilmelerini ve tarlaya yerleşmelerini önler.
- Tekniğine uygun nadas yapmak - Tahıl-nadas sisteminin uygulandığı bölgelerde, nadas yılında uygulanan işlemlerin, verimi arttırmada büyük önemi vardır. Nadas döneminde toprak işlemesi ile yabancı ot gelişimi büyük ölçüde kontrol altına alınarak, topraktan su kaybı önlenmekte, aynı zamanda yabancı otların tohum bağlamaları engellenmektedir. Nadas dönemindeki başarılı mücadele, ürün yılına da yansımakta ve ekim döneminde temiz bir tarla elde edilmektedir.
- Ekim nöbeti uygulamak - Özellikle çapa bitkilerinin ekim nöbetinde yer alması buğdayda sorun olan yabancı ot türlerinin çoğalmasını engeller. Bölgelerin ekolojik koşullarına göre uygun münavebe bitkileri ekilmeli, tarlaya art arda her yıl buğday ekilmemelidir.
- Uygun tohum yatağı hazırlamak - Ekim öncesi toprak hazırlığı tekniğine uygun yapılmalıdır. Toprak tava gelir gelmez, pulluk ile 18-20 cm derinlikte işlenmeli ve tohum yatağı hazırlanmalıdır. Bunun sonucunda buğdayın daha iyi çıkış ve gelişimi sağlanmış olacağından, yabancı otlara karşı buğdayın rekabet gücü arttırılmış olacaktır.
Kimyasal Mücadele
Buğdayda kullanılan yabancı ot ilaçları çıkış öncesi ve sonrası olmak üzere iki farklı dönemde uygulanmaktadır. Çıkış öncesi ilaçlamalar; ekimden sonra, buğdayın çıkışından önce yapılmalıdır. Çıkış sonrası ilaçlama; buğday ve dar yapraklı yabancı otların 2 yapraklı dönemi ile kardeşlenme dönemi sonu, geniş yapraklı yabancı otların ise genellikle 2-6 gerçek yapraklı olduğu dönemde yapılmalıdır. İlaçlamanın, buğdayın sapa kalkma devresinden sonra yapılması, ilaçlama sırasında bitkilerin traktörle kırılmasına yol açmaktadır. Ayrıca kültür bitkisi ile yabancı ot arasında rekabet süresi uzadığından, verim düşüklüğüne sebep olmaktadır. Geç yapılan ilaçlama, başaklarda şekil bozukluklarına da yol açmaktadır.
Yabancı otlara karşı kullanılabilecek herbisitler Ek 4’de, geniş yapraklıyabancı otlara karşı kullanılan herbisitler ve bunların etkilediği yabancı ot türlerinin listesi Ek 5’de, dar yapraklı yabancı otlara karşı kullanılabilecek herbisitler ve bu herbisitlerin etkilediği yabancı ot türlerinin listesi Ek 6’da verilmiştir.
Tilki Kuyruğu ile Mücadele
Kültürel Mücadele
Temiz tarlaların tilki kuyruğu tohumlarıyla bulaşmaması için gereken önlemler alınmalıdır. Bunun için de bulaşık tarlalarda çalışan hasat ve harman makineleri, çeşitli toprak işleme aletleri, temiz alanlara sokulmadan önce çok iyi temizlenerek yabancı ot tohumlarından arındırılmalıdır. Sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Üretici kendi ürününü tohumluk olarak kullanacaksa mutlaka selektörden geçirmelidir. Bulaşık tarlalarda uygun bir münavebe sistemi uygulanarak yabancı ot yoğunluğu azaltılmalıdır.
İlgili Ürünler
Kimyasal Mücadele
Buğday ve tilki kuyruğunun kardeşlenme döneminde Ek 4’de verilen herbisitlerden biri seçilerek uygulanmalıdır. Uygulamadan önce herbisitin etiket bilgileri dikkatle okunmalıdır.
Herbisitlerin tavsiye edilen dozunun tarlaya homojen dağılımını sağlamak için ilaçlama öncesi mutlaka aletin kalibrasyonu yapılmalıdır. İlaçlamalarda genel olarak dekara 20-40 litre su kullanılır. İlaçlama havanın rüzgârsız, yağışsız ve sıcaklığın 8-25°C olduğu zamanlarda yapılmalıdır.
| Aktif madde adı ve oranı | Formülasyon tipi | Doz | Etki mekanizması | Açıklama |
|---|---|---|---|---|
| Güvenli olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| 75 g/l Saf Phenoxaprop-p-ethyl | EC | 60 ml | A1 | 2-3 yapraklı erken dönemden kardeşlenme sonuna kadar olan dönemde kullanılır. |
| 45 g/l Pinoxaden | EC | 100 ml | A | Tilkikuyruğuna karşı kullanılır. |
| 45 g/l Pinoxaden + 20 g/l Cloquintocet- exyl (Safener) | EC | 100 ml | A; - | Çıkış sonrası uygulanır. |
| % 7,5 Pyroxsulam + % 7,5 Cloquintocet-Mexyl(Safener) | WG | 25 g+50 ml Dassoil 26-2 | B; - | Tilkikuyruğuna karşı kullanılır. |
| % 75 Sulfosulfuron + % 5 Metsulfuron-Methyl | WG | 4 gr | B; B | Tilkikuyruğuna karşı kullanılır. |
| 69 g/l Fenoxaprop-p-ethyl + 34,5 g/l Cloquintocet-mexyl | EC | 80 m | A1; - | Kardeşlenme döneminde kullanılır. |
| 75 g/l Fenoxaprop-P-ethyl + 30 g/l Fenchlorazole-ethyl (safener) | EW | 60 ml | A1; - | Yabancı otun kardeşlenme devresinde kullanılır. |
| 75 g/l Fenoxaprop-P-ethyl + 19 g/l Mefenpyr-diethyl (Safener) | EW | 60 ml | A1; - | Kardeşlenme başından kardeşlenme sonuna kadar olan dönemde kullanılır. |
| 75 g/l Fenoxaprop-P-ethyl + 69 g/l Mefenpyr-diethyl (Safener) | EW | 60 ml | A1; - | 2-3 yapraklı erken dönemden kardeşlenme sonuna kadar olan dönemde kullanılır. |
| Kontrollü olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| % 75 Chlorsulfuron | DF | DF | B | Çıkış öncesi ve Çıkış sonrası olarak kullanılır. |
| 240 g/l Clodinafop-propargyl + 60 g/l Cloquintocet-mexyl (Safener) | EC | EC | A; - | Buğdayın erken kardeşlenme devresinden geç kardeş- lenme sonuna kadar kullanılır. |
| 419 gr Flucarbazone-sodium + 83 gr Cloquintocet-mexyl | SC | SC | Çıkış Sonrası, Buğday 1-6 yaprak, yabancı otlar 2-4 yapraklı dönemde. Buğdayda kardeşlenme sonuna kadar uygulanmalıdır. | |
| Geçici olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| 90 g/l Mefenpyr-diethyl + 30 g/l Mesosulfuron-methyl | OD | 40 ml+ 100 ml yy* | -; B | Buğdayın kardeşlenme döneminde ve yabancı otların aktif büyümelerinin hızlı olduğu genç dönemlerinde (Kardeşlenme dönemi) kullanılır. |
| %3 Mesosulfuron-methyl + %0,6 Iodosulfuron-methyl sodium+ %9 Mefenpeyr-diethyl (safener) | WG | 25 g+100 ml yy* | B; B; - | Buğdayın kardeşlenme döneminde ve yabancı otların aktif büyümelerinin hızlı olduğu dönemlerinde (2-6 gerçek yaprak) uygulanır. |
| 45 g/kg Mesosulfuron-methyl + 22.5 g/kg Thiencarbazone-methyl + 9 g/kg Iososulfuron-methyl-sodium + 135 g/kg Mefenpyr-diethyl (Safener) | WG | 25 gr +100 ml yy* | B; B; B; - | Biopower Buğdayın kardeşlenme döneminde ve yabancı otları aktif büyümelerinin hızlı olduğu genç dönemlerinde uygulanır. |
| % 6,75 Propoxycarbazone Sodium + % 4,5 Mesosulfuron-Methyl + % 9 Mefenpyr-diethyl (Safener | WG | 20 g+100 ml yy* | B; B; - | Buğdayın kardeşlenme döneminde ve yabancı otların aktif büyümelerinin hızlı olduğu genç dönemlerinde (2-6 gerçek yaprak) kullanılır. |
Yabani Hardal ile Mücadele
Kültürel Mücadele
Temiz tarlaların Yabani hardal tohumlarıyla bulaşmaması için gereken önlemler alınmalıdır. Bunun için de bulaşık tarlalarda çalışan hasat ve harman makineleri, çeşitli toprak işleme aletleri, temiz alanlara sokulmadan önce çok iyi temizlenerek yabancı ot tohumlarından arındırılmalıdır. Sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır. Üretici kendi ürününü tohumluk olarak kullanacaksa mutlaka selektörden geçirmelidir. Bulaşık tarlalarda uygun bir münavebe sistemi uygulanarak yabancı ot yoğunluğu azaltılmalıdır.
Kimyasal Mücadele
Buğdayın kardeşlenme ve yabani hardalın 3–5 yapraklı gelişme döneminde Ek 4’de verilen ilaçlardan biri seçilerek kullanılmalıdır. Uygulamadan önce herbisitin etiket bilgileri dikkatle okunmalıdır.
Herbisitlerin tavsiye edilen dozunun tarlaya homojen dağılımını sağlamak için ilaçlama öncesi mutlaka aletin kalibrasyonu yapılmalıdır. İlaçlamalarda genel olarak dekara 20–40 litre su kullanılır. İlaçlama havanın rüzgârsız, yağışsız ve sıcaklığın 8–25°C olduğu zamanlarda yapılmalıdır.
| Aktif madde adı ve oranı | Formülasyon tipi | Doz | Etki mekanizması | Açıklama |
|---|---|---|---|---|
| Güvenli olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| 344 g/l 2,4 D (Dichloropenoxy) acetic acid + 120 g/l Dicamba | SL | 100 ml | O; O | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 65,9 Dicamba + % 4,1 Triasulfuron | WG | 12,5 g | O; B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 20 Metsulfuron Methyl | WP | 1 g | B | Buğdayın 2-3 yapraklı dönemi ile kın dönemi arasında kullanılır. |
| % 39,1 Metsulfuron Methyl + % 26,1 Tribnuron Methyl | WG | 0.8 g | B; B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 75 Sulfosulfuron | WG | 2 g | B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 75 Sulfosulfuron + % 5 Metsulfuron-Methyl | WG | 4 g | B; B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| %38 Thifensulfuron-methyl + %19 Tribenuron-methyl + %15 Metsulfuron-methyl | WG | 3 g | B; B; B | Buğdayın kardeşlenme devresinde kullanılır. |
| % 50 Thifensulfuron-methyl + % 25 Tribenuron-methyl | DF | 2 g | B; B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 1 Tribenuron Methyl + % 73,4 Mecoprop-P | SG | 80 g | B; O | Çıkış sonrası kullanılır. |
| % 37,5 Tribenuron methyl + % 37,5 Thifensulfuron methyl | DF | 2 g | B; B | Yabancı otların erken gelişme döneminde, yabancı otlar en az 2 yapraklı devrede iken ancak 15 cm yükseklik veya çapa ulaşmadan kullanılmalıdır. |
| % 75 Tribenuron-methyl | DF | 1 g | B | Çıkış sonrası kullanılır. |
| Kontrollü olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| % 75 Chlorsulfuron | DF | 1g | B | Çıkış öncesi ve Çıkış sonrası olarak kullanılır. |
| 300 g/l Bromoxynil + 300 g/l MCPA | MC | 35 ml | C3; O | |
| 340 g/l MCPA + 80 g/l Dicamba | SL | 125 ml | Çıkış sonrası kullanılır. | |
| 600 g/l 2,4-D- 2-Ethylhexyl Ester | EC | 90 ml | Çıkış sonrası kullanılır. | |
| 452.42 g/l 2.4-D EHE + 6.25 g/l Florasulam | EC | 50 ml | Çıkış sonrası kullanılır. | |
| 500 g/l MCPA + 40 g/l Carfentrazone | 50 ml | Çıkış sonrası kullanılır. | ||
| 100 g/l Amidosulfuron + 25 g/l Iodosulfuron-methyl sodium + 250 g/l Mefenpyr-diethyl (Safener) | OD | 10 ml | Çıkış sonrası kullanılır. | |
| Geçici olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
| 557 g/l MCPA -Ethylhexyl Ester + Florasulam | SE | 70 ml | O; O; B | Yabancı otların çıkışını tamamladığı 2-6 yapraklı devreden hububatın kardeşlenme devresinin sonuna kadar kullanılır. |
| % 50 Dicamba + % 25 Tritosulfuron | WG | 15 g | O; B | Yabancı otların 2-6 yapraklı döneminde kullanılır. |
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. M. Selçuk BAŞARAN, Dr. Numan E. BABAROĞLU, Dr. Eda AKSOY, Dr. Mehmet DUMAN, Doç. Dr. Adnan TÜLEK, Ekrem KAYA, Abdullah YILMAZ, A. Faik YILDIRIM, Dr. Münevver KODAN, Dr. Arzu AYDAR (2017). Buğday Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI