Bu içerik, Fındık zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Fındık Bahçelerindeki Önemli Yabancı Otlar
Fındık bahçelerinde, bölgelere göre değişmekle beraber, pek çok sayıda, tek ve çok yıllık, dar ve geniş yapraklı yabancı otlar sorun oluşturmaktadır. Fındık bahçelerinde yaygın ve yoğun olarak görülen ana zararlı yabancı ot türleriyle ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.
Eğrelti Otu [(Pteridium aquilinum (L.) Kuhn) Dennstaedtiaceae]
Eğreltiotu (Pteridium aquilinium), dünyanın her tarafına yayılmış çok yıllık otsu bir bitkidir. Eğreltiotu’nun bulunduğu sınıfta 170 cins, 9000 tür bulunmaktadır. Türlerinin çoğunluğu tropik bölgelerde yetişmektedir. Bugün yaşayanların çoğunluğu, çok yıllık otsu bitkilerdir. Pteridium aquilinium çiçeksiz bir bitki olup, Karadeniz bölgesinde yoğun olarak bulunmaktadır (Şekil 71). Sarımsı-yeşilden koyu yeşile değişen renklerde yaprakları vardır. Yapraklar üçgen biçimindedir ve toprak altı organlardan (rizom) çıkar. Yapraklar sağlam bir yapıda 5 parçaya ayrılmış olup 0,6-2 mcivarında uzunluğa erişirler. Rizomlar 1 metreden fazla uzunluğa ulaşabilir ve toprağın 0,5 - 1 m derinliklerinde bulunurlar. Bitki sporlar ile ürer ve spor keseleri yaprakların kenarında bir çizgi halinde toplanmıştır. Eğreltiotu tanin, indanones ve pteroloctama içeren çeşitli biokimyasal bileşikler ve siyanojenik glikozid veya prunasin, tiaminaz ve ptaquiloside denilen kanserojen maddeleri içerir. Eğreltiotunun çiftlik hayvanları tarafından yenilmesi sonucunda hayvanlarda, idrar kesesi, bağırsak ve mide kanseri görülmektedir
Yurdumuzda özellikle Zonguldak’tan Hopa’ya kadar olan Karadeniz kıyı şeridi ile Bolu ve Kastamonu civarındaki hayvanlarda görülen eğreltiotu (P. aquilinium) zehirlenmesi önem taşımaktadır. Bitkinin hayvanlar ve insanlarda toksik etki yaptığı bildirilmiştir. Kuvvetli bir zehirliliğe sahip değildir. Taze bitkiyi yaşlı hayvanlar yemez. Genç hayvanlarda ise ciddi zehirlenmeler görülür ve üç-dört gün içinde hayvan genellikle iç kanama ile ölür. Doğu Karadeniz Bölgesinde kurutulmuş bitki hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Bu şekilde beslenen hayvanlarda safra kesesi, bağırsak ve mide tümörleri meydana gelebilir.
Yabani Böğürtlen [(Rubus spp.) Saxifragaceae]
Bitki çok yıllık dikenli ve meyveli bir çalıdır. Yaklaşık 2 m yüksekliğinde, gevşek, çok dallı, dikenli çalı formundadır. Sürgünleri yay şeklinde olup alt kısmı yassı keskin kenarlı, keskin uçlu, tüysüz ve kuvvetli dikenleri vardır. Yaprakları 3-5 oval yaprakçıktan oluşur. Kenarları kalın dişlidir.
Yaprakların üst yüzü parlak ve koyu yeşil, alt yüzü daha açık ve gri yeşil renkli olup az ya da çok kalın beyaz tüylerle kaplıdır. En uç yaprakçık geniş yumurta şeklinde, diğerleri ise daha
incedir. Dallar dikenli, dik, yarı dik veya sürünücüdür. Dal uçlarında beyaz-pembe veya kırmızı çiçekler ve siyah meyveler bulunur. Çiçeklenme Haziran-Ağustos aylarıdır. Meyveler parlak ve kümelidir (Şekil 73). Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde rastlanır. Değişik iklim şartlarına adaptasyon kabiliyeti yüksektir. Sıcak ve nemli toprakları sever. En uygun toprak yapısı orta ağır ve geçirgen karakterli topraklardır. Hafif asidik topraklarda iyi gelişir
Fındık Bahçelerindeki Diğer Yabancı Otlar
Tek Yıllık Yabancı otlar
Tek yıllık geniş yapraklılar
Fındık bahçelerindeki tek yıllık geniş yapraklı yabancı otlar çizelge 14’de verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Amaranthus retroflexus L. | Kırmızı köklü tilki kuyruğu | Amaranthaceae |
| Atriplex patula L. | Karapazı | Chenopodiaceae |
| Capsella bursa pastoris ( L.) Medik | Çoban çantası | Cruciferae (Brassicaceae) |
| Chrysanthemum spp. | Yabani krizantem | Compositae (Asteraceae) |
| Cichorium intiymus L. | Yabani hindiba | Compasitae (Asteraceae) |
| Conyza canadensis L. | Pire otu | Compositae (Asteraceae) |
| Euphorbia spp. | Sütleğen | Euphorbiaceae |
| Lathyrus aphaca L. | Yabani mürdümük | Leguminosae |
| Polygonum spp. | Çoban derneği | Polygonaceae |
| Senecio vulgaris L. | İmam kavuğu | Composiitae (Asteraceae) |
| Sinapis arvensis | Yabani hardal | Cruciferae (Brassicaceae) |
| Solanum nigrum L. | Köpek üzümü | Solanaceae |
| Sonchus spp. | Eşek marulu | Compositae (Asteracceae) |
| Stellaria media Gyrill | Kuş otu | Cariophylaceae |
| Trifolium spp. | Yabani üçgül | Leguminosae |
| Urtica urens L. | Isırgan otu | Urticaea |
Tek yıllık dar yapraklılar
Fındık bahçelerindeki tek yıllık dar yapraklı yabancı otlar çizelge 15’de verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Alopecurus myosuroides Huds. | Tilki kuyruğu | Gramineae (Poaceae) |
| Digitaria sangunalis (L) Scop. | Çatal otu | Gramineae (Poaceae) |
| Lolium perenne L. | İngiliz çimi | Gramineae (Poaceae) |
| Lolium temilentum L. | Delice | Gramineae (Poaceae) |
| Poa annua L. | Tavşan bıyığı | Gramineae (Poaceae) |
| Seteria glauca (L.) P.B. | Sarı tüylü kirpi darı | Gramineae (Poaceae) |
Çok Yıllık Yabancı otlar
Çok yıllık geniş yapraklılar
Fındık bahçelerindeki çok yıllık geniş yapraklı yabancı otlar çizelge 16’da verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Anchusa officnalis L. | Sığır dili | Boraginaceae |
| Aristholochia clematitis L. | Loğsa otu | Aristolochiaceae |
| Artemisia vulgaris L. | Pelin | Compositae (Asteraceae ) |
| Arum sp. | Yılan yastığı | Araceae |
| Bellis perennis L | Koyun gözü papatyası | Compositae (Asteraceae ) |
| Cirsium arvense (L.)Scop. | Köy göçüren | Compositae (Asteraceae) |
| Convolvulus arvensis L. | Tarla sarmaşığı | Convolvulaceae |
| Daucus carota L. | Yabani havuç | Umbellirerae (Apiaceae) |
| Equisetum arvense L. | At kuyruğu | Equisataceae |
| Geranium tuberosum L. | Yumrulu jeranyum | Geraniaceae |
| Fragaria sp. | Yabani çilek | Rosaceae |
| Metha arvensis L. | Yabani nane | Labiatae (Lamiaceae) |
| Plantago major L. | Geniş yapraklı sinir otu | Plantaginaceae |
| P. lanceolata L. | Dar yapraklı sinir otu | Plantaginaceae |
| Rumex spp. | Labada | Polygonaceae |
| Sonchus arvensis L. | Eşek marulu | Compositae (Asteracceae) |
| Taraxacum spp | Aslan dişi | Compositae (Asteracceae) |
| Urtica dioica L. | Büyük ısırgan | Urticaceae |
Çok yıllık dar yapraklılar
Fındık bahçelerindeki çok yıllık dar yapraklı yabancı otlar çizelge 17’de verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Agropyron repens (L.) P.B. | Ayrık | Gramineae (Poaceae) |
| Cynoodon dactylon (L.) Pers | Köpekdişi ayrığı | Gramineae (Poaceae) |
| Cyperus rotundus L. | Topalak | Cyperaceae |
| Sorghum halepense (L.) Pers | Kanyaş | Gramineae (Poaceae) |
Odunsu Bitkiler
Fındık bahçelerindeki odunsu bitkiler çizelge 18’de verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Rubus spp. | Böğürtlen | Rosaceae |
| Rosa spp. | Yabani gül | Rosaceae |
| Smilax aspera L | Gıcır dikeni | Liliaceae |
| Alnus glutinosa L | Kızıl ağaç | Betuleneae |
Sporlu Bitkiler
Fındık bahçelerindeki sporlu bitkiler çizelge 19’da verilmiştir.
| Bilimsel Adı | Türkçe Adı | Familyası |
|---|---|---|
| Pteridium aqutinosa L. Kuhn | Eğrelti otu | Polypodiaceae |
Fındık Bahçelerindeki Yabancı Otların Zarar Şekli ve Ekonomik Önemi
Fındık tarımının yoğun olarak yapıldığı bölgelerin diğer bölgelere göre yıllık yağış miktarının fazla, mevsimlere dağılışının kısmen düzenli olması ve çiftlik gübresi kullanılması nedeniyle yabancı ot problemi ön plana çıkmaktadır.
Yoğun çiftlik gübresi uygulamaları ve fazla yağıştan dolayı hızla çoğalan yabancı otlar fındık bahçelerinde ağaçlarla su ve besin maddeleri yönünden rekabete girerek verimin düşmesine neden olmaktadır. Dar ve geniş yapraklı yabancı otların yanında böğürtlen gibi odunsu bitkiler hızlı gelişerek ürünü olumsuz yönde etkilemekte, fındık bahçesini girilmez hale getirmekte, işçiliği artırmakta, hasadı güçleştirmekte, hayvanların otlamak için serbestçe dolaşmalarına engel olmakta, ayrıca hastalık ve zararlılara konukçuluk yapmaktadırlar.
Fındık Bahçelerindeki Yabancı Otların Mücadelesi
Kültürel Önlemler
Yabancı otlarla mücadelede başarılı olabilmek için öncelikle kültürel önlemlerin alınması gerekir. Özellikle yeni tesis edilen fındık bahçelerine dışarıdan yabancı ot tohum ya da parçalarının girişinin önlenmesi şarttır. Bu nedenle yabancı otlarla bulaşık alanda kullanılmış olan tüm tarımsal alet ve makinelerin bahçeye girmeden önce temizlenmesi gerekir. Ayrıca, tohumla çoğalan yabancı otların yoğunluğunu kontrol etmek amacıyla yabancı otlar tohum bağlamadan önce biçilmelidir. Fındık bahçesinde hayvan gübresi kullanılacaksa yeterince yanmış olmasına dikkat edilmelidir. Bazı yabancı ot tohumlarının koyunun sindirim sisteminden geçtikten sonra %50’nin üzerinde canlılığını ve çimlenme kabiliyetini koruduğundan dolayı yanmamış çiftlik gübresi kullanıldığı durumlarda bahçedeki yabancı otların tür ve sayısında artış olması kaçınılmazdır.
Mekanik Mücadele
Fındık bahçelerinde en fazla tavsiye edilen mekanik mücadele yöntemi sürümdür. Bu işlemle hem yabancı otlar yok edilmekte, hem de eğimin az olduğu ve erozyon tehlikesi olmayan taban alanlarda toprağın gevşemesi ve havalanması sağlanabilmektedir. Ancak sürümün faydaları yanında ağaçların köklerine zarar verme gibi olumsuz etkileri de bulunmaktadır. Bu nedenle ağaçların kök aksamına zarar vermeyecek şekilde sürüm yapılmalı ve eğimin uygun olmadığı yerlerde sürümden kaçınılmalıdır. Fındık ağaçları yüzeysel köke sahip olduğundan dolayı derin toprak işlemesinden kaçınılmalıdır. Toprak işleme esnasında sıra üzerinde, taç içinde kalan ve sürümle yok edilemeyen yabancı otlar tırpan veya benzeri bir biçim aletiyle biçilerek yok edilebilir. Sürümün yapılamadığı fazla eğimli alanlarda yabancı ot mücadelesi için tavsiye edilebilecek yöntemlerden biri de biçmedir. Bu yöntemde, yabancı otlar çiçeklenmeden önce belirli aralıklarla biçilir, böylece hem hayvan yemi elde edilmiş olur hem de yabancı otların tohum bağlamalarına ve aşırı gelişip diğer hastalık ve böceklere konukçuluk etmesi engellenmiş olur.
İlgili Ürünler
Fiziksel Mücadele
Malçlama ile toprak yüzeyi canlı ya da cansız materyallerle kapatılmakta ve toprağın nem kaybı önlenmektedir. Özellikle toprağa ışık geçmesi önlendiğinden birçok yabancı ot tohumlarının çimlenmesi engellenmektedir.
Bu amaçla siyah naylon, saman gibi örtü materyalleri kullanılabilmektedir. Malçlama için kullanılan siyah plastik örtüler hem yabancı otların çıkışını önlemekte, hem de toprak ısısını 3-4°C yükseltmektedir.
Fındık ağaçlarının sıra aralarına, bölgeye uygun bir ya da birkaç çeşit örtücü bitki ekilmekte ve ekilen bu örtücü bitkiler toprak yüzeyini kapatarak o alanda yabancı otların çıkışını engellemektedir. Örtücü bitki olarak genellikle Fabaceae (baklagil) ve Poaceae (buğdaygil) familyasından bitkiler tercih edilmektedir. Bu bitkilerin seçiminde uzmana başvuru yapılmalı, bölgeye uygun, alanı çabuk kaplayıp, yabancı otların büyümesine ve gelişmesine izin vermeyen örtücü bitkiler seçilmelidir.
Kimyasal Mücadele
Uygulamasının kolay olması, sonucunun çok kısa sürede alınması ve pahalı bir yöntem olmaması gibi nedenlerle kimyasal mücadele pek çok kültür bitkisindeki yabancı otları kontrol etmede çok fazla tercih edilen bir yöntemdir. Ancak bu yöntemin de bazı dezavantajları bulunmaktadır. Sürekli aynı etki mekanizmasına sahip herbisitin kullanımı, yabancı otlarda dayanıklılığa neden olabilir. Ayrıca sürekli ve yüksek dozlarda herbisit kullanımı erozyonu artıracağı, doğayı ve çevreyi kirleteceği gibi yer altı sularına karışarak da kirliliğe neden olabilirler.
Kimyasal mücadelede herbisitler su ile karıştırılarak pülverize edilir. Dekara atılacak su miktarı püskürtücünün tipine göre değişir. Yabancı ot mücadelesi, basınçlı sırt pülverizatörü veya tarla pülverizatörü kullanılarak yapılabilir. Aletler bahçe koşullarında kalibre edilmelidir. Herbisit uygulamalarında kalibrasyon oldukça önemlidir. Kalibrasyon yapılmadan uygulama yapıldığı takdirde herbisitin istenilen dozda uygulanma şansı düşük olur ve bunun sonucunda da ya fazla ilaç kullanılır ya da az ilaç kullanılarak yabancı otlarda etki düşüklüğü görülür. Herbisitlerin
etkinliğinde hava sıcaklığı da önemli rol oynamaktadır. Uygulamalar 8-25°C hava sıcaklığında yapılmalı, uygulama esnasında havanın sakin ve rüzgarsız olmasına dikkat edilmelidir. Uygulama yapılmadan önce herbisitin etiketi dikkatlice okunmalı ve etiketteki talimatlara uyulmalıdır. Fındık bahçelerindeki yabancı otlara karşı yapılacak olan uygulamalarda ilaçlama zamanı aşağıda verilmiştir.
Çıkış sonrası uygulama: Yabancı otlar çıktıktan sonra ilkbahar sonundan yaz sonuna kadar ki dönemde uygulama yapılabilir. Çıkış sonrası ilaçlamada etkinlik açısından herbisitler etiket bilgilerine bağlı olarak yabancı otların aktif gelişme gösterdikleri dönemlerde uygulanmalıdır. Seçici olmayan yani tüm otsu bitkileri öldüren herbisitleri uygularken ağaçların yaprak, sürgün ve meyvelerine ilaçlı karışımın gelmemesine dikkat edilmeli ve bu herbisitler gövdesi odunlaşmamış fındık bahçelerinde kullanılmamalıdır.
Fındık bahçelerindeki yabancı otlara karşı uygulanabilecek herbisitlere ait bilgiler ve bu herbisitlerin etkilediği yabancı ot türleri aşağıda verilmiştir.
Fındık Bahçelerinde Yabancı Otlara Karşı Uygulanabilecek İlaçlar
| Aktif madde adı ve oranı | Formülasyon tipi | Doz | Etki mekanizması* | Açıklamalar |
|---|---|---|---|---|
| 1-Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar | ||||
| Glyphosate trimesium % 48 | SL | 500-650 ml | G | Çıkış sonrası kullanılır. Diğer herbisitlerle karıştırılmaz. Tek ve çok yıllık yabancı otları kontrol eder. Kültür bitkisine temas ettirilmemelidir. |
| Glyphosate-amin tuzu 480 g/l | EC | 300 ml 600 ml 1000 ml | G | Tek ve çok yıllık dar ve geniş yapraklı yabancı otlara aktif büyüme döneminde çalımsı ve odunsu bitkilere karşı aktif büyüme döneminde uygulanır. |
| Glyphosate-ammonim tuzu 748 g/kg | EC | 200 g 400 g | G | Yabancı otların aktif büyüme döneminde, tek yıllık yabancı otların tam olarak çıkış yaptığı 4-5 yapraklı dönemde 200 g, çok yıllık yabancı otlara çiçeklenme döneminde 400 g dozunda uygulanır |
| Glyphosate isopropylamine tuzu % 48 | EC | 300-600 ml | G | Çıkış sonrası kullanılır. Diğer herbisitlerle karıştırılmaz. Tek ve çok yıllık yabancı otları kontrol eder. Kültür bitkisine temas ettirilmemelidir. |
Fındık Bahçelerinde Kullanılan Herbisitlerin Etkilediği Yabancı Ot Türleri
| Yabancı otlar | Glyphosate- amin tuzu 480 g/l | Glyphosate- ammonim tuzu 748g/kg | Glyphosate isopropylamin tuzu % 48 | Glyphosate trimesium % 48 |
|---|---|---|---|---|
| Adi ayrık | X | |||
| Adi fiğ | X | X | ||
| Arap baklası | X | |||
| Aslan dişi | X | |||
| At kuyruğu | X | |||
| Ballıbaba | X | X | ||
| Bambul otu | X | |||
| Böğürtlen | X | X | ||
| Çatal otu | X | X | ||
| Çayır düğmesi | X | |||
| Çoban çantası | X | |||
| Çoban değneği | X | X | ||
| Çukurova har- dalı | X | |||
| Darıcan | X | X | ||
| Delice | X | |||
| Deve dikeni | X | |||
| Dikenli yabani marul | X | |||
| Dil kanatan | X | |||
| Domuz pıtrağı | X | X | ||
| Dön baba | X | |||
| Duvar arpası | X | |||
| Düğün çiçeği | X | |||
| Ebegümeci | X | X | ||
| Eğrelti otu | X | X | ||
| Eşek marulu | X | X | ||
| Fare kulağı | X | |||
| Gelincik | X | |||
| Gıcır dikeni | X | X | ||
| Gökbaş | X | |||
| Holkus | X | |||
| Horozibiği | X | X | ||
| Isırgan otu | X | X | X | |
| İmam kavuğu | X | X | X | |
| Kamış | ||||
| Kanarya otu | X | |||
| Kanyaş | X | X | X | X |
| Kekre | X | |||
| Kırmızı köklü tilki kuyruğu | X | X | ||
| Kızıl ağaç | X | X | ||
| Kirpi darı | X | |||
| Kokulu papatya | X | |||
| Koyun gözü papatyası | X | |||
| Köpek dişi ayrığı | X | X | ||
| Köpek üzümü | X | |||
| Köygöçüren | X | X | X | |
| Kuş otu | X | X | X | |
| Kuş yemi | X | |||
| Labada | X | X | X | |
| Lohusa otu | X | X | X | |
| Meyan kökü | X | |||
| Mısır hardalı | X | |||
| Mürdümük | X | X | X | |
| Mürver otu | X | |||
| Pelin | X | X | X | |
| Pıtrak | X | X | ||
| Pire otu | X | X | X | |
| Pis kokulu hindiba | X | |||
| Püsküllü çayır | X | X | ||
| Rüzgar otu | X | |||
| Saka dikeni | X | |||
| Sakal otu | X | |||
| Sarı ot | X | |||
| Sarmaşık karga otu | X | |||
| Sığır dili | X | X | ||
| Sinir otu | X | X | ||
| Sirken | X | X | ||
| Sütleğen | X | X | X | X |
| Sütlü sarmaşık | X | |||
| Taçlı köpek kuyruğu | X | |||
| Tarhana otu | X | |||
| Tarla sarmaşığı | X | X | X | X |
| Taşkesen otu | X | |||
| Tavşan bıyığı | X | X | X | |
| Tavşan salatası | X | |||
| Tilki kuyruğu | X | X | X | X |
| Topalak | X | X | X | X |
| Turna gagası | X | X | X | X |
| Uzun süpürge otu | X | |||
| Üçgül | X | X | X | |
| Yabani bamya | X | |||
| Yabani çilek | X | |||
| Yabani gül | X | X | ||
| Yabani hardal | X | X | X | X |
| Yabani havuç | X | X | X | |
| Yabani hindiba | X | |||
| Yabani krizantem | X | X | ||
| Yabani nane | X | |||
| Yabani turp | X | |||
| Yabani yulaf | X | X | ||
| Yavşan otu | X | |||
| Yer fesleğen | X | |||
| Yılan yastığı | X |
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. Kibar AK, Ebru GÜMÜŞ, Dr. Arzu SEZER, Çiğdem BULAM KÖSE, Dr. İlyas DELİGÖZ, Abdullah BALTACI, Ömür DUYAR, Ümit ESER, Nagehan ÇİL TURGUT, Demet ÇELİK ERTEKİN, Dr. Aynur KARAHAN, Dr.Vildan BOZKURT, Dr. Arzu AYDAR (2017). Fındık Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI