Humik ve fulvik asitler, bitki ve hayvanların doğal çürümesi sonucu gerçekleşen kimyasal ve biyolojik etkileşimler sonucu oluşan mikroorganizmaların, biyolojik aktiviteleri yoluyla ortaya çıkan bileşenlerdir.
Tek bir asit olmayan humik ve fulvik asitler toprak, turba, tatlı su ve okyanuslar gibi doğal kaynaklardan gelen karmaşık moleküllerdir. En zengin humik asit içeriği, yer kabuğunun yüzeye yakın katmanlarında ve leonardit olarak adlandırılan yüksek konsantrasyonda bulunur.
Günlük kullanımda humik asit ve fulvik asit toplamı sadece “humik asit” olarak ifade edilir.
Leonardit, yakıt değeri olmayan ve yüksek oranda organik madde içeren bir bileşendir.
Değişik organik maddelerin humik ve fulvik asit içerikleri şöyledir. Leonardit %40-90 arası, turba (torf) %10-30 arası, linyit %10-30 arası, hayvan gübresi %5-15 arası, kompost %2-5 humik asit ve fulvik asit ihtiva eder.
Diğer organik ürünlerle karşılaştırıldığında, leonardit humik asitler açısından çok zengindir. Leonardit, 50-70 milyon yıl süren bir nemlendirme süreciyle oluşmakla birlikte, turba oluşumu sadece birkaç bin yıl içinde tamamlanır.
Bu nedenle leonardit, diğer humik asit kaynaklarına göre beş kat daha güçlü olup, farklı bir moleküler yapıdadır ve pH değeri 3-5 arasındadır. 1 kg leonardit, yaklaşık 5 kg diğer humik asit kaynağına denk gelmektedir.
Humik asit, toprak ile bitkiler arasındaki besin maddelerinin aktarımı için çok değerli olup, bitki köklerinin su ve besin maddelerine bağlanmasına yardımcı olur. Yüksek humik asit seviyeleri verimi önemli ölçüde artırabilir.
Humik asit bitki beslemede ana gübre değildir. Humik asitler, bitkilerin ihtiyaç duydukları besinler olan azot, fosfor, potasyuma ilave ikincil besinler ve iz elementlerin alınmasını kolaylaştırıcıdır.
Topraktaki organik maddelerin ana içeriği humustur. Humik asit ise humusun en aktif maddesidir.
Bitkiler ve hayvanlar öldüğünde, molekülleri toprakta diğer organizmaların kullanımı için kullanılabilir hale gelir. Bakteriler, mantarlar, protozalar, solucanlar ve hatta böcekler bu taze materyali tüketir. Bu işlem uzun süreler ve bir kaç döngü boyunca yapılması sonucunda humus oluşur.
Toprakta meydana gelen erezyon ve kullanılan inorganik gübreler topraklardaki humus içeriğini tüketmektedir.Topraklarda var olan bu eksiklik dışarıdan ilave edilen organik maddelerle giderilmeye çalışılmaktadır. Sağlıklı miktarda humus olmadan, toprağın ve ona bağlı bitkilerin biyolojik aktivitesi önemli ölçüde azalır.
Humus diye adlandırılan ve üç bileşenden oluşan bu maddeler şunlardır:
Fulvik asit: Tüm pH koşulları altında suda çözünür ve düşük moleküler ağırlıkta olup; sarı ila sarı-kahverengi renkte humik bir maddedir.
Humik asit: Daha yüksek pH değerlerinde çözünebilen ve fulvik asitten daha fazla molekül ağırlığına sahip koyu kahverengi bir humik maddedir. Humik asit yüzyıllarca bozulmadan toprakta kalabilir.
Humin: Herhangi bir pH'da ve suda çözünmeyen, yüksek bir moleküler ağırlığa sahip ve sıvı humik asit ürünlerinde bulunmayan siyah humik bir maddedir.
Zirai ilaç bayileri ve internet sitelerinde, farklı form ve markalar altında, bir çok humik ve fulvik asit içerikli organik toprak düzenleyiciyi bulmak mümkündür.
Humik Asitin Faydaları Nelerdir?
- Besin alımını arttırır.
- Toprakta su tutma kapasitesini arttırarak bitkilerin kurağa karşı direncini arttırır.
- Genel toprak yapısını iyileştirir.
- Mikrobiyal aktiviteyi uyarır.
- Toprakların pH değerini düzenler.
- Toksinleri topraktan şelatlar.
- Demir alımını artırarak demir klorozunun ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.
- Genel bitki sağlığını iyileştirir, bitkilerin zararlılara ve hastalıklara karşı dayanımını arttırır.
- Bitki hacmini artıran kök büyümesini uyarır.
- Çimlenmeyi artırır.
- Bitki büyümesini teşvik eder, verimi ve kaliteyi arttırır.
- Tohum zarını ve metabolik aktiviteleri uyarır ve böylece çimlenme oranını arttırır.
- Fotosentezi; bitkinin şeker ve vitamin içeriğini arttırır.
- Humik asit nitratı bağlayıp kök bölgesi çevresinde tutarak, yeraltı suyuna sızan nitratı azaltır ve yeraltı sularını korur.
- Herbisit, pestisit ve fungisitin etkinliğini arttırır.
Humik Asit Nerelerde Kullanılır?
Organik toprak düzenleyicisi olan humik asitler, toprağın gübreyi daha iyi almasını sağlar.
Tarla bitkileri, sera yada açık alan sebze yetiştiriciliklerinde, meyve ağaçları, zeytin, bostan, bağ gibi tüm bitkisel ürünlere ilave olarak, humik asitler organik yetiştiricilikte de kullanılan gübre içinde mutlak suretle olmalıdır.
Ayrıca ekim öncesinde de tohuma humik asit uygulaması yapılabilir. Humik asit sulandırılmadan ya da yarı yarıya sulandırılarak tohumlar kaplanır. Sonrasında 15-20 dakika güneşte kurutulan tohumların toprağa ekimi gerçekleştirilebilir.
Humik Asit Nasıl Kullanılır?
Kaynağından temin edilen leonardit, kırma, eleme, öğütme işlemleriyle içlerindeki yabancı maddelerden arındırıldıktan sonra, kurutularak katı halde toprak düzenleyici olarak kullanılabildiği gibi, kazanlarda potasyum hidroksit ile formulüze edilerek ham sıvı humik asit olarakta kullanılabilir.
Granül haldeki humik asit serpeme yöntemiyle doğrudan toprağa uygulanabilir
Sıvı formdaki humik asit damlama ile bitki köküne yada püskürtülerek yapraktan uygulanabilir.
Granül yada sıvı formda bulunan humikasitler, diğer organik yada inorganik gübrelerlede karıştırılarak, serpme, damlama yada püskürtme yöntemiylede uygulanabilir.
Ayrıca sıvı humik asitler zirai ilaçlar ile karıştırılarakda kullanılabilir.
Humik Asit Ne Zaman Kullanılır?
Asıl amacı toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını iyileştirmek olan humik asitler; bitkilerin tüm gelişme dönemlerinde kullanılabilir.
Tarla bitkilerinde ve seralarda tohum ekimi yada fide dikiminde veya hemen öncesinde kullanılabilir. Meyve bahçelerinde ise sonbahar veya erken ilkbaharda toprağa uygulanır.
İlgili Ürünler
Bitkilerde Humik Asit Kullanım Miktarı ve Uygulaması
Ülkemiz toprakları organik madde miktarı açısından yetersiz olup, buda toprak yapısının olumsuz yönde etkilenmesine sebebiyet vermektedir. Buna ilave olarak azalan çiftlik gübresi kullanımı topraklarımızdaki organik madde telafisi için humik asit ve benzeri organik maddelerin kullanımını arttırmaktadır.
Organik bir toprak düzenleyicisi olan humik asitin uygulama miktarları, ürün ve uygulama türüne göre değişim gösterir.
Tahıllarda;
Ekim yada dikim öncesinde 20-30 lt. suya 2-6 kg arası karışım yapılarak 10-15 cm toprak derinliğine püskürtülerek verilebilir.
100 kg. tohum, en az 1 gece önceden; 1-2 lt. arası humik asitle yüzeyleri kaplanıp; güneş altında kurutulduktan sonra ekim yapılabilir.
Damla sulamada, dekara 1 ton suya max 500 gr karıştırılarak gelişim döneminin başında 2 kere; yağmurlama sulama ise 2-4 lt. arası humik asit ilk 30 dakikada verilerek bitki yüzeyinden akarak toprağa karışması sağlanır.
Tütün, pamuk, şeker pancarı, çay gibi endüstri bitkilerinde;
Ekim yada dikim öncesinde 20-30 lt. suya 4-8 kg arası karışım yapılarak 10-15 cm toprak derinliğine püskürtülerek verilebilir.
100 kg. tohum,en az 1 gece önceden; 1-2 lt. arası humik asitle yüzeyleri kaplanıp; kurutulduktan sora ekim yapılabilir.
Damla sulamada, dekara 1 ton suya max 500 gr karıştırılarak gelişim döneminin başında 2 kere ve çiçeklenme dönemi öncesi; yağmurlama sulama ise 4-8 lt. arası humik asit ilk 30 dakikada verilerek bitki yüzeyinden akarak toprağa karışması sağlanır.
Nohut, fasulye, bezelye, mercimek gibi baklagil bitkilerinde;
Ekim yada dikim öncesinde 20-30 lt. suya 2-6 kg arası karışım yapılarak 10-15 cm toprak derinliğine püskürtülerek verilebilir.
100 kg. tohum, en az 1 gece önceden; 1-2 lt. arası humik asitle yüzeyleri kaplanıp; güneş altında kurutulduktan sonra ekim yapılabilir.
Damla sulamada, dekara 1 ton suya max 500 gr karıştırılarak gelişim döneminin başında 2 kere ve çiçeklenme dönemi öncesi, yağmurlama sulama ise 2-6 lt. arası humik asit ilk 30 dakikada verilerek bitki yüzeyinden akarak toprağa karışması sağlanır.
Seralarda ve sebzelerde;
Ekim yada dikim öncesinde 20-40 lt. suya 4-12 kg arası karışım yapılarak 10-15 cm toprak derinliğine püskürtülerek verilebilir.
100 kg. tohum,en az 1 gece önceden; 1-2 lt. arası humik asitle yüzeyleri kaplanıp; güneş altında kurutulduktan sonra ekim yapılabilir.
Damla sulamada, dekara 1 ton suya max 500 gr karıştırılarak gelişim dönemi öncesi ve çiçeklenme dönemi öncesi 2-3 defa; yağmurlama sulama ise 4-12 lt. arası humik asit ilk 30 dakikada verilerek bitki yüzeyinden akarak toprağa karışması sağlanır.
Fide dikimlerinde ise, fidelerin kökleri 100 lt suya uygulanan 500 gr lik humik asit solüsyonuna batırılma sonrasında dikim işlemi yapılır.
Meyve ağaçlarında;
Topraktan uygulama, ağaç dallarına su yürümeden ve hasat sonrasında klasik ağaçlarda her yaş için 50-100 gr, yarı bodur ağaçlarda 25-50 gr, tam bodur ağaçlarda 10-20 gr olarak hesaplanıp 5 katı su ile sulandırılıp ağacın taç izdüşümüne verilir.
Örneğin 5 yaşındaki klasik bir ağaç için, 5x50-100 gr = 250 gr – 500 gr humik asit verilir. Bu değer aralığında 300 gr humik asit 1,5 kg suya karıştırılarak verilir.
Damla sulamada, yukarıda önerilen oranlar 2-3 defada ağaca verilir.
Bağda;
Erken ilkbaharda yada gözler uyanmadan asma yada omca başına 25-75 gr humik asit 5 katı su ile sulandırılarak omcaların dibine verilir.
Damla sulamada, yukarıda belirtilen oran asma ve omca başına 2-3 defada verilir.
Patateste Humik Asit Kullanımı
Ekilecek olan patatesin çeşidine göre ortalama 120-150 gün arasında gelişme süresine sahip olan patates; yumru irileşme döneminde en yoğun bitki besin maddesi tüketimini yapar.
Patates gelişme döneminde sırasıyla en yoğun olarak, potasyum, azot, fosfor, kalsiyum, magnezyum, kükürt ve çinko besin maddelerini tüketir.
Patatesde taban ve üst gübreleme yapılır. Yapılan toprak analizi sonuçlarına göre taban gübresi olarak; amonyum sülfat (şeker gübresi), triple super fosfat (Tsp), diamonyum fosfat (Dap), potasyum sülfat, yada çinko katkılı kompoze 15-15-15 veya 20-20-0 gübreler kullanılabilir.
Taban gübresi uygulama sırasında toprak hazırlamada humik asitler kullanılabilir.
Üst gübrelemede ise, daha sık gübreleme programı tavsiye edilir. Patates yetiştiriciliğinde çoğunlukla yağmurlama sulama sistemleri kullanıldığından, bu sistem ile verilebilecek olan gübrelerin kullanılması önemlidir.
Yine yapılan toprak analizi sonuçlarına göre, amonyum sülfat, üre, amonyum nitrat, potasyum nitrat, kalsiyum nitratlı gübreler üst gübrede uygulanır. Yapılan bu üst gübreleme programı içinde yine humik asitler kullanılabilir.
Toprak düzenleyici olarak kullanılan ve organik yapıda olan humik asitler, bitki tarafından bu besinlerin daha iyi alınmasını ve bitkinin daha iyi su tutmasını sağlayarak patates üretiminde verim artışını teşvik eder.
Kullanılan humik asitler sayesinde gübrelerden optimum fayda sağlanması, gübre tüketiminde tasarrufuda sağlar.