Mikro element yada eser element olarakta bilinen bu elementler, insan, hayvan ve bitki beslenmesi için önemlidir. Bitkiler bakır, mangan, demir, çinko, molibden ve iyot iz elementlerini kullanır.
İnsanlar iz elementleri direkt tüketemediği için, bunları sulardan ve bitkilerden alır. Bu sebeple toprakta bulunan bu elementlerin su yada bitkilere aktarılması insan beslenmesi için önemlidir.
İçeriğinde bakır, mangan, çinko, demir, molibden gibi iz elementleri, sıvı yada toz formda bulunduran gübrelere iz elementli gübreler denir.
Tüm canlı yaşamsal formaları için önemli olan bu elementler; iz element bakımından noksan olan topraklara iz elementli gübreler yoluyla aktarılır.
İz elementler bitkilerin sürekli ve sağlıklı büyümesini sağlamak için önemlidir. İz elementlerin bir bitki için çeşitli fonksiyonları vardır. Örneğin, klorofil granüllerinin gelişmesine, enzimlerin oluşumuna, gelişmiş fotosentez, geliştirilmiş bir metabolik süreç, hücre uzamasına ve hücre zarlarının sıkılığına katkıda bulunabilirler.
İz Elementlerin Bitki Üzerindeki Faydaları ve Eksiklikleri
Bakır
Solunum katalizörü olan bakır, bitkilerde klorofil ve protein oluşumu için gereklidir. Optimum düzeyde bakır içeren bitkiler güçlü hücre duvarlarına sahiptir ve mantar saldırılarına karşı daha dirençlidir. Özellikle kumlu topraklarda yaygın olmak üzere, ülke topraklarımızda bakır eksikliği mevcuttur. Bakır bitkilere çok az miktarda gereklidir. 2 ppm'lik konsantrasyonlar, en genç yapraklarda çoğu durumda, 25000 ppm'deki azot ile karşılaştırıldığında yeterlidir. Bakır eksikliği bitkilere kök veya yaprak uygulamasıyla giderilebilir. Bakır sülfat, bakır gübresinin en yaygın şekli olup bakır şelat ve bakır oksit de kullanılır.
Bitkide Bakır Eksikliği
Bakır, bitkinin gövde mukavemeti ve sertliği için önemlidir. Bakır eksikliği durumunda bitkide solgun bir görünüm, genç yapraklarda sarılık, az gelişme ve geç olgunlaşmalar görülebilir.
Fakat kullanılan bir çok gübre ve ilaç içeriğinde bakır bulunmasından dolayı, bu etkiler sıkça görülmemektedir.
Çinko, bitki büyüme maddelerinin, enzim sistemlerinin sentezinde yer alır ve bazı metabolik reaksiyonları teşvik etmek için gereklidir. Klorofil ve karbonhidrat üretimi için gereklidir. Çinko bitki içinde hareketsizdir, bu nedenle semptomlar önce genç yapraklarda görülür.
Yüksek pH koşullarında çinko daha az kullanılabilir hale gelir. Yüksek alkali topraklarda çinko eksikliği görünme olasılığı yüksektir.
Çinko bitkide çok az miktarda gereklidir, ancak bakırdan 5-10 kat daha fazla kullanılır. 15 ppm konsantrasyonları genç yapraklarda çoğu durumda yeterlidir.
Çinko esas olarak çinko sülfat veya çinko oksit olarak uygulanır.
Bitkilerde Çinko Eksikliği
Genellikle genç bitkilerde, büyümevmevsiminin başlarında görülür. Özellikle soğuk ve ıslak topraklarda eksiklik daha belirgin olur.
Fakat sezon başında soğuk ve ıslak topraktaki çinko eksikliğinden etkilenen fide veya bitkiler, mevsim ısınıp gün uzadıkça iyileşebilir.
Eksiklikler genellikle genç yapraklarda görülür ve yeni büyümeyle yayılır
Bitkilerde bodurluk, yaprakların her iki tarafında soluk yeşil şerit oluşumu. İleri seviyesinde bu yeşil şerit oluşumu kahverengiye döner.
Mangan
Manganez esas olarak bitkilerdeki enzim sistemlerinin bir parçası olarak işlev görür. Birkaç önemli metabolik reaksiyonu aktive eder ve klorofil sentezine yardımcı olarak fotosentezde doğrudan rol oynar. Manganez, çimlenmeyi teşvik eder ve bitkinin olgunlaşmasını hızlandırırken, fosfor ve kalsiyumun kullanılabilirliğini arttırır.
İlgili Ürünler
Kök bölgesini asitleştiren gübreler, mahsulü yetiştirecek kadar uzun süre manganez salar. Etkili olabilmesi için gübrenin tohumun yanına gelmesi gerekir.
Bitkilerde Mangan Eksikliği
Mangan eksikliği genelde yüksek ph’lı topraklarda görülür. Bitkilerde önce genç yapraklar olmak üzere tüm yapraklar solgunlaşır.
Demir
Bitki solunumu için gerekli olan demir, aynı zamanda enerji kaynağıdır. Fotosentez ve klorofilin dönüşümü için gerekli olup, azotun bitki tarafından alınmasına yardımcı olur ve aynı zamanda enzim görevi yapar. Eksikliğinde solunum oranı düşer ve bitkinin enerjisi azalır. Enerjinin azalmasıyla hücre bölünmesi yavaşlar. Yavaşlama bitkinin vegetatif ve generatif bütün organlarında görülebilir.
Bitkilerde Demir Eksikliği
Demir eksikliği olan bitkilerin genç yapraklarının damar aralarında sararmalar görülür. Eksikliğin yüksek olması durumunda yapraklar ölür ve dökülür. En ileri düzeyde ise bitki ölümüyle karşılaşılabilir.
Molibden
Molibden bitkilere çok az miktarda gerekli olup toprak yapısınında da düşük oranda bulunur.
Bitki bünyesinde nitrat birikmesinin önüne geçen molibden aynı zamanda azotun bitki bünyesine alımı, protein ve C vitamini oluşumunda etkilidir.
Bitkilerde Molibden Eksikliği
Molibden eksikliği kendini öncelikle yaşlı yapraklarda gösterir. Yaprak kenarlarında kıvrılma ve sararma; yaprak damar aralarında sararmaya ek olarak dengesiz yaprak gelişimi ve solgun renkli çiçekler görülür.
İz Element Gübre Nasıl Uygulanır?
Sıvı yada toz forma bulunan iz element gübreler, direkt topraktan uygulanabilir. Buna ilave olarak %100 çözünebilme özelliğinden dolayı damla sulamayla köklere ve püskürtme yöntemiyle yapraktan da uygulanabilir.
İz Element Gübreler Ne Zaman Uygulanır?
Hemen hemen tüm bitkilerde ekim zamanından başlayarak farklı zaman aralıklarında uygulanabilen iz elementler, bitkinin temel besin maddeleri olan azot, fosfor ve potasyum ile birlikte çalışarak, yüksek ürün ve kaliteyi sağlayacak alt yapıyı oluşturur.
Farklı ürün ve zamanlara göre uygulaması olan iz elementlerin, bazı ürünler için uygulama zamanları şöyledir.
Domates, biber, hıyar, patlıcan, çilek; fide dikiminden itibaren yetiştirme dönemi boyunca.
Kavun, karpuz, kabak; bitkilerin 2-3 yapraklı olduğu dönemden itibaren.
Bağ, kivi, muz, fındık, ceviz, antep fıstığı, narenciye, meyve ağaçları, zeytin; çiçeklenme dönemi öncesi, meyve tutumundan sonra, meyve irileşme dönemi ve gelişme dönemi boyunca.
Mısır, ayçiçeği; bitkiler 15-20 cm ve 40-50 cm olunca.
Patates, şeker pancarı, havuç; Bitkiler 4-5 yaprak olunca ve yumru irileşme döneminde.
Buğday, arpa, çeltik; Kardeşlenme döneminden itibaren.
Pamuk; bitkilerin 3-4 yapraklı olduğu dönemden itibaren.
Soğan, sarımsak; bitkiler 4-5 yaprak olunca ve baş irileşme döneminde.
Fasulye, nohut, mercimek, marul, kıvırcık, lahana; gelişme dönemi boyunca.