Bu içerik, Pamuk zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Zararlılar ve Faydalılar
Pamuk tarlalarında zararlı ve yararlı böceklerin sayımlarında yapılacak örneklemenin tarladaki mevcut popülasyonu temsil etmesi gerekir. Bu nedenle her zararlı için örnek alma şekli, örnek sayısı ve örnek alma zamanı önem taşımaktadır. Pamuk alanlarındaki böceklerin sayımında da belirli örnekleme yöntemleri kullanılmaktadır.
Atrap Yöntemi
Atrap, özellikle predatör böceklerin yakalanmasında ve sayılmasında pamuk alanlarında en çok kullanılan araç durumundadır. Atrap, 38 cm çapında bir çember, çember çapının iki misli kadar derinlikte bir torba ve 60-90 cm uzunluğunda bir saptan ibarettir. Pamuk tarlalarında 40-50 dekarlık tarla bir ünite kabul edilmeli, bu ünitenin 5 ayrı yerinde en az 10’ar atrap olmak üzere 50 atrap sallanmalı ve atrapa gelen zararlı ve yararlı böcekler öldürüldükten sonra sayılmalıdır.
Göz ile İnceleme Yöntemi
Gözle kolayca görülebilen pamuk zararlılarını saymada kullanılan bir yöntemdir. Direkt sayım, zararlının türüne ve biyolojik dönemine bağlı olarak, bitkinin fenolojisi de göz önünde bulundurularak, çıplak gözle veya yardımcı araç (lup, stereoskobik mikroskop) kullanılarak yapılır. Pamuk alanlarındaki örneklemeler zararlıya göre değişmekle birlikte en az haftada bir kez yapılmalı ve sayım sonuçları düzenli olarak sürvey cetvellerine işlenmelidir.
Kültüre Alma Yöntemi
Pamuk alanlarındaki önemli bir doğal düşman grubunu da parazitoidler oluşturmaktadır. Bu doğal düşmanların ve etkinliklerinin belirlenebilmesi için yeterli sayıda zararlının farklı dönemlerini (yumurta, larva-nimf, ergin, pupa) kapsayacak şekilde kültüre alınmalıdır. Bazı zararlıların tanılarının yapılabilmesi için ergin dönemlerine ihtiyaç duyulmaktadır (Örneğin; Lepidoptera takımına bağlı bireyler). Bu tür zararlıların ergin öncesi dönemlerinin kültüre alınması gerekmektedir.
Tuzak Yöntemi
Pamukta zararlı lepidopterlerin (Pamuk çizgili yaprakkurdu, yeşilkurt, pembekurt, dikenlikurt ve pamuk yaprakkurdu) örneklenmesinde feromon tuzaklarından yararlanılmaktadır. Bu zararlıların uçuş seyirlerinin izlenmesinde funnel tipi feromon tuzaklar kullanılmalıdır (Şekil 1). Ayrıca Bozkurtların örneklenmesinde Robinson tipi ışık tuzaklarından da yararlanılmaktadır.
Hastalıklar
Verticillium Solgunluğu ile İlgili Örnekleme
Verticillium solgunluğu, pamukta genellikle vejetasyonun sonuna yaklaştıkça ağırlaşan bir belirti tablosuyla kendisini gösterir. Bu nedenle etmenin tarladaki durumunu ortaya koyacak sürvey çalışmaları kozaların % 5-10 ve % 50-60 açıldığı dönemlerde 2 defada yapılmalıdır.
Sürveyde incelenecek tarla alanının, bölgedeki pamuk ekiliş alanlarını, güvenilir bir şekilde temsil etmelidir. Bu nedenle sürveyin, “Sistematik Örnekleme Yöntemi”ne göre planlanması gerekir. Bunun için de önce bölgedeki pamuk ekiliş alanları ile bölge içindeki dağılışına ilişkin veriler çıkartılır. İncelenecek tarla sayısı o bölgedeki ekim alanının en az % 1’ini kapsamalıdır. İl, ilçe hatta köyler düzeyinde örnekleme noktaları ve sayıları saptandıktan sonra sürvey güzergahı çizilir. Güzergah üzerindeki duraklama noktasında seçilen tarlanın köşegenleri doğrultusundan yürünerek tarlanın büyüklüğüne göre de örnek sayısı saptanır. Yapılacak sürvey çalışmasında örneklemeye girecek bitki sayıları aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
Hastalık şiddetinin ölçümü Bejarano-Alcazar et al. (1996)’ya göre aşağıda verilen 0-4 skalası kullanılarak yapılır (Çizelge 1).
| Skala Değeri | Hastalık Tanımı |
|---|---|
| 0 | Hastalık belirtisi yok |
| 1 | Hastalık belirtisi yaprak alanının % 1-33’ünde gözleniyor |
| 2 | Hastalık belirtisi yaprak alanının % 34-66’sında gözleniyor |
| 3 | Hastalık belirtisi yaprak alanının % 67-100’ünde gözleniyor |
| 4 | Bitki ölmüş |
Örnekleme noktasındaki hastalık şiddetinin saptanmasında her skala değerine giren bitki sayısı o skala değeri ile çarpılır, çarpımlar toplamı, en büyük skala değerinin bitki sayısı ile çarpımına bölünür ve tüm işlem yüzle çarpılarak örnekleme noktasındaki yüzde hastalık şiddeti belirlenir.
İlgili Ürünler
Fide Kök Çürüklüğü ile İlgili Örnekleme
Pamuk ekiminden sonra bitkilerin boyu 5-6 cm olunca birinci ve bundan 10 gün sonra ikinci sayım yapılır (Çizelge 2).
| Tarla Büyüklüğü (da) | Örnekleme Sayısı |
|---|---|
| 50 | 5 |
| 50 - 100 | 10 |
| 100 - 1.000 | 15 |
| > 1.000 | 20 |
Tesadüfen alınacak 20 metre uzunluğundaki sıralarda hasta (ölü veya ölmek üzere) ve sağlam fideler sayılır. Her iki sayımdaki hasta fidelerin toplamı hasta, ikinci sayımdaki sağlamlar ise sağlam fideleri oluşturacak şekilde o tarlaya ait ortalama hastalık oranı bulunur. Bu oranın düzeyi ile uygulamadan beklentimiz incelenerek bir sonuca varılır.
Köşeli Yaprak Lekeli Hastalığı ile İlgili Örnekleme
Pamuk tarlalarında bulunan bitkiler çıkıştan itibaren koza açım dönemine kadar en az 2 defa köşeli yaprak leke hastalığının belirtileri yönüyle kontrol edilir. Bitkilerin yaprak, yaprak sapı, koza ve taraklarında koyu yeşil ve kahverengi lekeler görüldüğünde hasta kısımlardan örnekler alınarak teşhis amacıyla ilgili laboratuvara gönderilir.
Yabancı Otlar
Pamuk tarlalarında ilaçlı mücadele; ekim öncesi, çıkış öncesi ve çıkış sonrası olarak yapılabilmektedir. Ekim öncesi ve çıkış öncesi ilaç (herbisit) uygulamalarında üretici, tarlasının bir önceki dönemdeki yabancı otlanma durumunu göz önüne alarak ilaçlama yapmaktadır. Ancak, çıkış sonrası uygulamalarda ise mücadeleye başlama zamanını ve yabancı ot yoğunluğunu belirlemek amacıyla örneklemeler yapılmalı ve bunun sonucuna göre ilaçlamaya karar verilmelidir. Yabancı otların yoğunlukları; yabancı ot türlerinin metrekarede’ki sayıları ya da % kaplama alanları bulunarak tespit edilir. Bu amaçla 1/4 m²’lik çerçeveler kullanılır. Kullanılacak çerçeve sayısı tarlanın büyüklüğüne göre değişmekle birlikte yapılacak olan en az örnekleme sayısı Çizelge 3.’de verilmiştir.
| Tarla Büyüklüğü (da) | Örnekleme Sayısı |
|---|---|
| 10 | 10 |
| 11 - 50 | 15 |
| 50 - 100 | 20 |
| > 100 | 25 |
Çerçeve atma yöntemi ile örnekleme yapılırken, öncelikle tarlanın kenar tesirinde kalmamak için, tarla kenarının 15–20 m içerisine girilir ve tarlanın köşegenleri doğrultusunda yürünerek tesadüfî olarak örneklemeler yapılır. Çerçeve içerisine giren yabancı otların türleri sayılır ve yabancı ot türlerinin toprak üzerinde kapladığı alan yüzde olarak kaydedilir. Yabancı otların yoğunluğunu ve kaplama alanlarını belirlemek amacıyla elde edilen değerlerin ortalamaları alınarak, o tarla için ana zararlı ve diğer zararlı yabancı otların m2’deki sayıları ve/veya kaplama alanları (% olarak) bulunur. Ayrıca yabancı otların tarladaki dağılımı gözle kontrol edilerek yabancı otlar tarlanın her tarafında yoğun değilse lokal olarak mücadelesi yapılır.
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. Okan ÖZGÜR, Uzm. Halil DÜNDAR, Uzm. Sedat EREN, Dr. Hale GÜNAÇTI, Dr. Yasemin SABAHOĞLU, Uzm. Seher TANYOLAÇ, Uzm. Hilmi TORUN, Dr. Nursen ÜSTÜN, Dr. Abdullah YILMAZ (2017). Pamuk Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI