Yönetmelik, tarla bitkileri, bağ-bahçe bitkileri ve diğer bitki türlerine ait yerel çeşitlerin korunmasını sağlamak ve genetik erozyonlarını engellemek amacıyla; yerel çeşitlerin kayıt altına alınması, tohumluklarının çoğaltımı, pazarlanması, idamesi ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili kurallar getirerek, ticareti yapılacak yerel çeşit tohumluklarının üretimi ve bunların piyasaya arzı ve bu konudaki denetimlere ilişkin usul ve esasları kapsıyor.
Yönetmeliğe göre, kayıt altına alınmış olan yerel çeşitler ile ilgili işlemler Bakanlığın izin ve denetimi altında gerçekleştirilecek. Yerel tohumlar kamu malı olacak. Menşe bölgesinde olmak şartıyla, gerçek kişilerin ihtiyaç miktarları kadar tohumluk üretimi ve kendi aralarındaki tohum takaslarında Bakanlığın izni aranmayacak.
Yerel çeşitlerin tescil amacıyla başvurusu sadece Bakanlığa ait araştırma enstitüleri tarafından yapılabilecek. Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliğine göre yayımlanan ve Bakanlık kayıt listelerinde yer alan veya bu listelerden çıkarılan çeşitler ile 5042 sayılı Kanun kapsamında koruma altına alınan veya koruma altına alınması amacıyla başvurusu yapılan çeşitler için Yönetmelik kapsamında kayıt başvurusu yapılamayacak.
Yerel çeşitlerin menşe bölgesinde korunması ve idamesi için gerekli tedbirler çeşit sahibi araştırma enstitüsü tarafından alınacak.
Yerel çeşitler 5042 sayılı Kanun kapsamında koruma altına alınamayacak.
Kayıt altına alınan yerel çeşitlerin tohumlukları, menşe bölgesindeki Bakanlığın ilgili kuruluşu veya araştırma enstitüsünce üretilip pazarlanacak.
Yerel çeşitlerin kayıt altına alınması sürecindeki harcamalarda kullanılmak üzere Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM) tarafından Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’nün (TAGEM) ilgili araştırma enstitülerine bütçe gönderilecek.
Yerel Çeşit Kayıt Komitesi; BÜGEM ve TTSMM’den birer, Üniversitelerin ilgili bölümlerinden biri kemotip analizlerinin değerlendirilmesi konusunda uzman iki, TAGEM’den ilgili konunun uzmanı iki ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden bir temsilcinin katılımı ile toplam yedi üyeden oluşacak.
Kayıt altına alınan yerel çeşit örneklerinin birer seti TAGEM gen bankalarına muhafazaya alınmak üzere korumalı mühür, pasaport ve karakterizasyon bilgileri ile birlikte gönderildikten sonra TTSMM’nin internet sayfasında yayımlanacak.
Her gen bankasına iletilen yerel materyalin bir seti uzun süreli muhafaza amacıyla saklanacak ve bu set Uluslararası ve Ulusal herhangi bir kullanım gerekçesiyle dağıtıma tâbi olmayacak. Gen bankalarına gönderilen diğer bir set ise kısa ve orta süreli muhafaza amacıyla saklanacak; ulusal araştırmalar ve ıslah amacıyla kullanılabilecek.
İlgili Ürünler
Kayıt altına alınan yerel çeşitler TTSMM’nin Yerel Çeşit Kayıt Listesine kaydedilecek.
Kayıt altına alınmış yerel çeşitlerin tohumluk üretimleri menşe bölgesinde yapılacak.
Yerel çeşitlerin tohumluklarının üretimini yapacak kuruluşlar, Tohumculuk Sektöründe Yetkilendirme ve Denetleme Yönetmeliği çerçevesinde üretici/yetiştirici belgesi almak zorunda olacaklar.
Yerel Çeşit Kayıt Listesinde yer alan tohumluklar ambalajlı ve etiketli halde menşe bölgesinde üretilerek, yerel çeşit sertifikası ile pazarlanacak.
Paketlenen tohumlukların ambalajlarında “yerel çeşittir” ibaresi ve Bakanlıkça tasarlanan “yerel çeşit logosu” bulunacak.
Yönetmelik çerçevesinde tohumluk olarak üretilen ve pazarlanan yerel çeşitlerin tohumluklarının bu Yönetmeliğe uygun olup olmadığı Genel Müdürlük tarafından görevlendirilecek Tohumluk Kontrolörleri tarafından denetlenecek.
Yerel çeşitlerin yurt içi satış bedelleri ve şartları, uygun tarihlerde TAGEM tarafından belirlenecek.
19/10/2018 tarihli ve 30570 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına Alınması, Üretilmesi ve Pazarlanmasına Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırıldı.
Yeni Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yalnızca bir defaya mahsus olmak üzere çoğaltılmaya başlanan yerel tohumlardan, fenotipik özelliği açısından yerel olduğuna TAGEM tarafından belirlenecek uzmanların görüşleri ile Tarım ve Orman Bakanı tarafından onaylananlar Yerel Çeşit Kayıt Listesine kaydedilecek. Bu onay ile kaydedilen yerel tohumlukların eksik olan kayıt kriterlerinin tamamlanma çalışmalarına devam edilecek.
Yönetmelikle düzenlenen yerel çeşitlere ait kemotipik analizlerin yapılması zorunluluğu bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden itibaren beş yıl süre ile uygulanmayacak.
Yerel Çeşitlerin Kayıt Altına Alınması, Üretilmesi ve Pazarlamasına Dair Yönetmelik
Kaynaklar
Serkan SEZEN