Tozlaşma yani polinasyon, polen tanelerinin bir çiçeğin erkek anterinden (erkek organ başçığı) dişi stigmaya aktarılması eylemidir. Tüm canlı organizmalar gibi bitkilerde, bir sonraki nesil için yavrular yaratmayı amaçlar. Bitkilerin yavru üretmesinin yollarından biri de tohum yapmaktır. Tohumlar, yeni bir bitki üretmek için gerekli olan genetik bilgiyi içerir.
Polen ancak aynı türden çiçekler arasında aktarıldığında tohum üretilebilir.
Tozlaşmada en önemli görev arılarındır. Arıların, bitkilerin tozlaştırıcıları olduğu ilk kez Alman Koelreuter ve Sprengel tarafından 1750-1800’lü yıllarda ortaya atılmıştır. 1892’de ise bir başka bilim insanı, Waite arı topluluklarının (kolonilerinin) meyve ağaçlarının tozlaştırılmasında kullanılabileceğini gündeme getirmiştir. Daha sonraki çalışmalar bu çalışmaların üzerine kurulmuş ve meyve bahçelerinin yakınlarında arı kolonilerinin bulundurulmasının getirileri ortaya çıkartılmıştır.
Polen bir çiçekten diğerine nasıl geçer?
Çiçekler poleni hareket ettirmek için vektörlere güvenmelidir. Bu vektörler rüzgar, su, kuşlar, böcekler, kelebekler ve çiçekleri ziyaret eden diğer hayvanları içerebilir. Polenleri bitkiden bitkiye aktaran hayvanlara veya böceklere “tozlayıcılar” denir.
Tozlaşma, genellikle bir hayvanın çiçek üzerindeki faaliyetinin istenmeyen sonucudur. Tozlayıcı genellikle proteini ve diğer besin özellikleri nedeniyle polen yer yada toplar. Tozlayıcı aynı sebepten başka bir çiçeği ziyaret ettiğinde, polen çiçeğin stigmasına düşebilir ve çiçeğin başarılı bir şekilde çoğalmasıyla sonuçlanabilir.
Tozlayıcı çiçeği başarılı bir başarılı bir şekilde dölleyebilir ve bunun sonucunda meyveler büyüyebilir; yada kısmen döller ve meyve oluşumu tam gerçekleşmez veya tozlaşma olmaz ve üreme gerçekleşmez.
Bitkilerde tozlaşma kendi kendine veya çapraz yolla olmak üzere 2 şekilde olabilir.
İlgili Ürünler
Kendi Kendine Tozlaşma
Kendi kendine tozlaşan bitki türleri, böcek gibi tozlayıcılar olmasa bile çoğalabilir. Anter açılır ve polen aynı çiçeğin stigmasına düşer. Kendi kendine tozlaşma yoluyla üreme, genetik çeşitliliği azaltır.
Çapraz Tozlaşma
Anterler bir çiçeğin üzerinde açılır ve böcek, rüzgar veya hayvan gibi vektörler ile polen başka bir çiçeğin stigmasına taşır. Tozlayıcılar, bir bitkideki birkaç çiçeği ziyaret edebilir veya birkaç farklı bitki üzerinde aynı türden birkaç çiçeği ziyaret edebilir.
Bazı bitkiler kendi kendine tozlaşmayı önlemek için kendi kendine uyumsuzluk mekanizmalarına sahip olacak şekilde evrimleşmiştir. Fizyolojik bir bariyer olarak çiçek kendi poleniyle bol miktarda tozlaşmasına rağmen kendi kendini döllemesini zorlaştırır veya imkansız hale getirir.
Tozlayıcılar Çiçekleri Neden Ziyaret Eder?
Böcek ve diğer hayvan tozlayıcıları, ziyaret ettikleri çiçeklerden enerji açısından zengin nektar ve/veya protein açısından zengin polen şeklinde besin elde ederler ve karşılığında çiçekler, bir çiçekten diğerine polen taşıyan polen taşıyıcıların hizmetini alırlar.
Gıda genellikle tozlayıcılar için yeterli bir cazibe merkezi olsa da, çiçekli bitkiler aynı zamanda yaprak şekilleri, kokuları ve renklerin bir kombinasyonunu kullanarak da tozlayıcıları kendilerine çeker. "Tozlaşma sendromları", çiçeklerin belirli türlerinin, şekillerinin, renklerinin ve kokularının bir dizi tozlayıcıya çekiciliğini tasvir etmek için tanımlanmıştır.