Turunçgilde Örnekleme ve Kontrol Yöntemleri

Bu içerik, Turunçgil zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Örnekleme yöntemleri ile zararlı, hastalık ve yabancı otların yoğunlukları belirlenir ve zararlıların ekonomik zarar eşiğine ulaşıp ulaşmadıkları saptanır. Ekonomik zarar eşiğine ulaşan zararlılarda, kritik biyolojik dönemleri ve doğal düşmanlarının popülasyon yoğunlukları dikkate alınarak mücadeleye karar verilir.

Turunçgil bahçelerinde zararlı, hastalık, yabancı ot ve doğal düşmanlar ile ilgili örnekleme yöntemleri, aşağıda ana başlıklar halinde verilmiştir. Alınan örneklere konulacak etiketlerin okunaklı bir şekilde kurşun kalemle veya suda ıslandığında mürekkebi dağılmayacak bir kalemle yazılması ve torbanın içine ve dış kısmına olmak üzere ayrı ayrı bağlanması gerekir.

Zararlıların ve Yararlıların Örnekleme Yöntemleri

Turunçgillerde pek çok zararlı ve yararlı tür vardır. Bu zararlı ve yararlıların yıl içindeki popülasyon değişimleri ile zararlıların ekonomik zarar eşiklerine ulaşıp ulaşmadıklarını saptamak, ekonomik zarar eşiğine ulaşanların mücadelesine yararlıların durumları göz önünde bulundurularak karar verebilmek amacıyla periyodik sayımlar yapılır. Bu örneklemeler, bahçelerdeki toplam ağaç sayıları dikkate alınarak yapılır (Çizelge 1). Örneklemelerin bütün bahçeyi temsil edecek şekilde değişik yerlerden alınmasına dikkat edilmelidir.

Bahçedeki toplam ağaç sayısı	Örnek alınacak ağaç sayısı
50	10
51 - 100	11 - 15
101 - 200	16 - 25
201 - 500	26 - 35
500'den fazla	Her 100 ağacın %5’i

Dal sayım yöntemi

Koşniller ve kabuklubitler gibi sabit zararlılara karşı kullanılan bir yöntemdir. Bahçeyi temsil edecek şekilde en az 5 ağacın çeşitli yönlerinden 20-25 cm uzunluğundaki 10
sürgün veya dal alınır. Alınan sürgün ve yaprak örnekleri üzerindeki bireyler binoküler altında sayılarak kaydedilir. Parazitlenmiş bireyler kültüre alınarak parazitoidler elde edilir. Örnekleme kış aylarında ayda bir, mart-eylül ayları döneminde en az 2 haftada bir olmak üzere periyodik olarak yapılır. Sayım sonuçları, Ek 1’de verilen ekonomik zarar eşikleri ile karşılaştırılır, parazitlenme durumu da dikkate alınarak, kış mücadelesi yapılıp yapılmayacağına karar verilir.

Göz ile inceleme yöntemi

Bu yöntem, bütün vejetasyon süresince, turunçgil bahçelerinde bulunan zararlı ve yararlı türler ile bunların popülasyon yoğunluklarını saptamak için kullanılır. Gözle inceleme, vejetasyon süresince 1-2 hafta aralıklarla yapılır. Bunun için, bahçeyi temsil edecek şekilde 10 ağaç seçilir ve bu ağaçların her birinden 10’ar olmak üzere, toplam 100 adet bitki örneği; fenolojik döneme bağlı olarak, çiçeklenme öncesinde tomurcuk, çiçeklenme döneminde çiçek, daha sonra yaprak ve meyve üzerinde bulunan böcekler, zararlı ve yararlı akarlar ve yenikler sayılır. Sayımlar, gözle veya lup ile ağaçların üzerinde yapılır.

Akar türleri ve yoğunluklarını belirlemek için; her bahçeden seçilecek 10 ağacın değişik yön ve yüksekliklerinden 10’ar yaprak koparılır. Böylece her bahçedeki 10 ağaçtan alınan toplam 100 yaprak, bir polietilen torbaya yerleştirip buz kutusu içerisinde laboratuvara getirilir. Laboratuvarda yaprak örneklerinin alt ve üst yüzeyleri stereomikroskop altında incelenerek, zararlı ve predatör akar türlerine ait canlı dönemleri sayılır veya yapraklar, “Akar fırçalama aleti” ile fırçalanarak, akarların, vazelin sürülen daire şeklindeki camın üzerine düşmesi sağlanır. Bu cam, bir stereomikroskop altına yerleştirilerek, üzerinde bulunan zararlı ve faydalı akarlar sayılır. Sayımlarda, camların büyüklüğünde kesilen ve 16 eşit bölüme ayrılmış olan, daire şeklindeki akar sayım skalası kullanılır. Böylece her bahçe için 100 yaprakta akarların ortalama popülasyon yoğunluğu adet/yaprak olarak hesaplanır. Sayımlardan elde edilen sonuçlar, Ek 1’de verilen, ekonomik zarar eşikleri ile karşılaştırılarak, mücadele yapılıp yapılmayacağına karar verilir.

Darbe yöntemi

Bu yöntem, ağaçların üzerinde bulunan hareketli zararlı ve yararlı türlerin yoğunluklarını belirlemek için kullanılır. Bunun için, bahçeyi temsil edecek şekilde 50 ağaç seçilir. Bu ağaçların her birinin değişik yön ve yüksekliklerindeki ikişer dalına, ucuna lastik boru parçası geçirilmiş bir sopa ile ikişer kez vurulur. Darbe aleti (bir kenarı 50 cm olan kare şeklindeki beyaz kumaştan yapılan ve alt kısmında toplama şişesi bulunan) dalların altına tutularak zararlı ve yararlı türlerin toplanması sağlanır. Elde edilen örnekler petri kutusu, kavanoz gibi kaplara konarak buz kutusunda
laboratuvara getirilir. Burada türlerine göre ayrılarak, sayıları ve yoğunlukları belirlenir.

Sayımlarda elde edilen değerler, Ek 1’de verilen ekonomik zarar eşikleri ile karşılaştırılarak, mücadele yapılıp yapılmayacağına karar verilir.

‍

Tuzak yöntemi

Zararlının özelliği ve türüne göre değişik tip ruhsatlı tuzaklar 8-10 dekara 1 adet olacak şekilde kullanılır. Tuzaklar, zararlı türüne göre periyodik olarak kontrol edilerek ergin sayıları kaydedilir.

Nematodlar için örnekleme yöntemleri

Her 10 dekara kadar olan alan bir birim olarak kabul edilir. Bir birim olarak kabul edilen alanda dikili ağaç sıraları aralarında zikzak yaparak her bir ağacın taç iz düşümünden 3-5 ayrı noktadan 0-30 cm derinlikten toprak sondası veya kürek yardımıyla toprak örneği alınarak paçal yapılıp 1 kg ayrılır (Şekil 1,2,3a).