Fındık Mozaik Hastalığı

Etmenin Tanımı, Yaşayışı ve Hastalık Belirtileri

Fındıkta mozayik hastalığı Apple mosaic virus (ApMV) tarafından oluşturulur. ApMV, Bromoviridae familyasına dahil bir Ilarvirus cinsi üyesidir. ApMV, çapları 25 nm ve 29 nm arasında değişen çok yüzlü yuvarlağa yakın (icosahedral) 3 ayrı partikülden oluşur. Her partikül, pozitif tek sarmal özellikte 3 ayrı RNA segmentini (yaklaşık 2.1, 3.0 ve 3.5 kb) içerir. Enfeksiyonun oluşabilmesi için bütün genom segmentlerinin konukçu hücrede bulunması gereklidir. Virüs birbirine yakın dikilmiş bitkiler arasında kök kaynaşması ile bulaşabilir. Ancak hastalığın yayılmasında en etkin yol vejetatif üretim materyalidir. ApMV, deneysel koşullarda bazı otsu bitkilere enfekteli bitki öz suyunun mekanik inokulasyonu ile bulaştırılabilir. Ancak bu işlem her zaman mümkün değildir. Virüsün fındıkta düşük oranda da olsa polen veya tohumla taşındığı rapor edilmiştir.

Fındık yapraklarında oluşturduğu klorotik halkalı lekeler, bantlaşma ve meşe yaprağı deseni hastalığın en tipik belirtisidir (Şekil 51a,b). Bazen bu belirtilere ek olarak yapraklarda düzensiz yoğun klorotik mozayik tipi lekelenme ve genel bir sararma da görülebilir (Şekil 51c,d). Bazen enfekteli bitkiler belirti göstermeyebilir. Özellikle sıcak dönemlerde virüs konsantrasyonunun azalması nedeniyle enfekteli bitkilerde simptomlar geçici olarak maskelenebilir. Virüsün bitkideki simptomları düzensiz dağılım gösterir. Enfekteli dallarda bazı sürgünler simptomlu, bazıları simptomsuzdur.

Enfekteli genç fındık bitkilerinde vejetatif gelişmede hafif bir zayıflık gözlenir. Yine enfekteli fındıklarda oluşan meyve sayısında ve dolayısıyla verimde sağlıklılara nazaran büyük bir azalma söz konusudur ancak meyve büyüklüğü ve kalitesinde bir farklılık oluşmamaktadır.

ApMV, elma, armut, sert çekirdekli meyve türleri (erik, kayısı, kiraz, şeftali, badem), fındık, ahududu, kuş kirazı, gül, böğürtlen, çilek, huş ağacı, at kestanesi ve şerbetçi otu gibi bitkilerde ve bazı yabancı otlarda (Prunella sp., Salvia verbeneca, Artemisia vulgaris, Campanula sp. gibi) hastalık oluşturmaktadır. Konukçu çevresi geniş olmasına rağmen, şu ana kadar doğal koşullarda taşınmasını sağlayan bilinen bir vektörü yoktur.

Fındık Mozaik Hastalığı Mücadelesi

• Yeni bahçe tesis edilirken ApMV enfeksiyonunun görülmediği bahçelerden veya virüs bakımından test edilmiş alanlardan temiz üretim materyali alınması önemlidir. Her vejetasyon döneminde üretim materyali alınan ocaklar kontrol edilerek, hastalık belirtisi gösterenler üretim materyali olarak kullanılmamalı ve bahçeden çıkarılarak yok edilmelidir.
• Kültürel işlemler sırasında kullanılan her türlü alet ve ekipmanlar ağaçtan ağaca geçerken %3’lük sodyum hipoklorid veya %2’lik sodyum hidroksit + %2’lik formalin solüsyonları ile dezenfekte edilmelidir.
• Virüsün enfeksiyon kaynağı olabilecek yabancı otlar ve bahçe etrafında bulunan üzümsü meyveler ortadan kaldırılmalıdır.