Isırgan

Tanımı ve Yaşayışı

Dünyanın tüm ılıman bölgelerine yayılmış Urtica cinsi 50 kadar bitki türünün ortak adı Isırgandır. Bunlardan 5 türü ülkemizde toprağı nemli olan kırlarda, yol ve tarla kenarlarında, bahçelerde ve duvar diplerinde sıkça görülür (Şekil 1). En yaygınlarından Urtica urens tek yıllık ve tek evcikli, Urtica dioica çok yıllık ve iki evciklidir.

Genellikle bitki 30-100 cm boyundadır. Gövde dik, dört köşeli ve dipten itibaren dallanır. Uzun saplı yapraklar karşılıklı olarak dizilmiş olup, oval şekilli, üst yüzeyleri koyu yeşil ve parlak, kenarları dişlidir. Yaprak ayası 1-5 cm uzunlukta ve 1-4 cm genişliktedir. Alt yapraklar saplarından daha kısadır. Bitkinin her tarafında yakıcı tüyler bulunur.

Çiçekleri salkım şeklinde olup Urtica urens’te erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerindedir (tek evcikli) Urtica dioica’da ise ayrı bitkilerdedir (iki evcikli). Mayıs- Kasım ayları arasında çiçek açar. Tohumları; yumurta formunda, uç kısmı sivri ve ortadan basık, grimsi sarı renkli, 1,8-2 mm uzunlukta, 1,2 mm genişlikte ve 0,3-0,5 mm kalınlıktadır. Bir bitki 100 -1000 bitki oluşturabilir. Kökü rizom gibi çok yayılıcıdır. Bitki, döktüğü minik tohumlarıyla ya da rizomları ile çoğalır. Humus yönünden zengin kuvvetli azotlu toprakları sever.

Isırgan bitkisinin tüm yüzeyini saran ve değdiğinde insan tenini yakan ısırıcı tüylerinde formik asit ile tüm bitkide histamin, klorofil, asetilkolin, demir ve C vitamini bulunur.

Bazı yerlerde pazarlarda satılan ısırgan, suda kaynatıldığında yakıcı etkisini yitirdiği, yararlı ve güçlü bir besin olduğu için haşlanarak ıspanak gibi pişirilip yenir. Kurutulduğunda iyi bir hayvan yemi olur.