Tanımı ve Yaşayışı
Kayısı iç kurdu erginlerinin boyu dişilerde 4-6 mm, erkeklerde 4-4,5 mm, vücut siyah renkte, toraks iyi gelişmiş ve üzeri beyazımsı tüylü bir arıcıktır. Antenler dişilerde 10, erkeklerde 9 segmentli olup uçtaki iki segment birbirine kaynaşmış gibidir. Abdomen, yumurta şeklinde parlak ve pürüzsüz toraksa kısa bir sap ile bağlanmıştır. Ön kanatlar saydam, renksiz, üzeri madeni pırıltılı ve ortasında açık kahverengi leke bulunur.
Dişiler erkeklerden biraz daha büyüktür, iri abdomenleri ve ovipozitörleri ile erkek bireylerden ayrılırlar. Erkeklerde, abdomen toraks’a nispeten uzun bir sapla bağlanmış, dişi abdomenine göre daha küçük ve yuvarlaktır. Gözleri belirgin şekilde koyu kahve renklidir. Olgun larva; 6-7 mm uzunluğunda, 13 segmentli, bacaksız, hafif kıvrık tombul görünümlü ve beyaz renklidir. Yumurta, çok küçük oval yapıda ve süt beyazı renginde olup, dişiler yumurtalarını çekirdek evi sertleşmeden nusellus veya endosperme bırakırlar. Bir dişi ortalama 120 adet yumurta bırakır. Yumurtalarını bırakan dişiler meyve üzerine işaret feromonu salgılar, böylece her meyvede bir adet larva görülür. Çekirdeğe dışarıdan bakıldığında herhangi bir iz görülmemektedir.
Zararlı kışı larva döneminde kayısı çekirdekleri içinde geçirir. Bir sonraki yılın ilkbaharında ağaçların tam çiçeklenme döneminde olduğu zaman, meyve içinde kışlayan larvalar pre-pupaveya pupa olur. Pupa süresi sıcaklığa bağlı olarak 3-36 gün sürmektedir. Pupadan çıkan erginler 3-5 gün çekirdek içinde kalıp daha sonra mandibulasıyla 1-2 mm çapında yuvarlak delikler açarak çekirdeği terk ederler. Eurytoma scherineri, yılda bir veya iki yılda bir döl verir. Larvaların tamamının aynı yıl çıkış yapmadığı, bir kısmının çekirdek içerisinde larva döneminde bir sonraki yıla kaldığı belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda yıllara göre değişmekle beraber Erzincan koşullarında mart ayında pupa, nisan ve mayıs ayları arasında ergin olduğu tespit edilmiştir.
Zarar Şekli, Ekonomik Önemi ve Yayılışı
Kayısı iç kurdu'nun larvaları çekirdek içerisinde beslenip geliştikleri için, zararlının larvasının bulunduğu meyvelerinin olgunlaşma zamanından önce sarımsı-yeşil bir renk aldığı, ağaçtan döküldüğü ve ağaç üzerinde kalmadığı belirlenmiştir. Dişi, yumurtasını meyvede çekirdek içerisine çekirdek evi sertleşmeden, her bir meyveye bir yumurta bırakır. Her bir çekirdekte bir larva gelişmekte olup çekirdeğe dışarıdan bakıldığında herhangi bir iz görülmemektedir. Larva çekirdek içerisinde beslenerek çekirdeğin içini tamamen boşaltır. Dişi yumurtasını koyarken, ovipozitörüyle meyve üzerinde çok küçük yara izi oluşturur. Ancak meyve gelişimiyle birlikte bu iz kaybolur. Dişiler çekirdek evi sertleşmiş meyvelere yumurta bırakamadıkları için bu dönemden sonra zarar oluşturamazlar.
İlgili Ürünler
Esas zararı larvalar yapmaktadır. Larva genellikle çekirdek içerisindeki embriyonun geliştiği dönemde beslendiği için, çekirdek iç dolduramaz. Ayrıca larva kayısı tohumu içinde beslenerek çekirdek içinin de tamamen boşalmasına neden olur. Beslenme ilerledikçe çekirdeğin iç kısmını tamamen yiyerek boşaltır ve zarar görmüş meyvelerde sadece tohum kabuğu kalır. Ülkemizde ilk defa Erzincan’da kayısıda zarar yaptığı ve bulaşıklık oranının %20-25 olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra Kağızman (Kars) ve Malatya’da bulunduğu belirlenmiştir.
Konukçuları
Ülkemizde bilinen konukçusu kayısıdır. Ayrıca erik, kiraz ve vişnede beslenmektedir.
Doğal Düşmanları ve Etkinlikleri
Ülkemizde bilinen doğal düşmanı yoktur.
Mücadelesi
Kültürel Önlemler
Zararlının kültürel mücadelesinde, çekirdek içerisinde larva olan bulaşık meyveler, mayıs ve haziran aylarında yere döküldüğü için bu meyveler toplanarak imha edilmelidir. Kışı çekirdek içerisinde larva döneminde geçirdiği bilindiğinden, sonbahar veya erken ilkbaharda toprak işleme ile bulaşık meyveler derine gömülmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı
Kayısı iç kurdu’nun kimyasal mücadelesinde, çiçekler kavuzdan çıktıktan 7-10 gün sonra mücadele yapılmalıdır. Zararlıya karşı ilaçlamada amaç, ergin çıkışı süresince ağaçları ilaçlı bulundurarak, erginleri çiftleşip yumurtalarını bırakmadan önce yok etmektir. Arazi içinde rakım farklılığı bulunan büyük alanlarda, her yükseltiye ve farklı iklim özelliği bulunan yere kafesler yerleştirilerek bu kafesler içerisine bir önceki yılın mayıs haziran aylarında yere dökülen kayısı çekirdekleri konularak ergin çıkış kontrolleri yapılır. Kafes sayısı arazinin durumuna göre arttırılabilir. Bu kafeslerde gerçekleşen ergin çıkış zamanlarına göre ilaçlama yapılmalıdır.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlığın “Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı" ile "Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı Mobil Uygulaması” nda yayınlanan ve tavsiye edilen bitki koruma ürünü kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
İlaçlamada, hidrolik bahçe pülverizatörü veya motorlu bahçe pülverizatörü kullanılır.
İlaçlama tekniği
İlaçlamalarda tüm ağacın ve meyvelerin iyice ıslanması gerekir.