Tahıl Kist Nematodları

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Tahıl kist nematodları bir grup olarak değerlendirilmektedir. Bu grup içinde yer alan ve ülkemizde tespit edilen türler H. avenae, H. latipons ve H. filipjevi’ dir. Kist formundaki diğer nematodlar gibi Tahıl kist nematodu da bitkinin köklerinde oluşturduğu beyaz kistlerle tanınabilmektedir. Dişiler genellikle tipik limon şeklinde, erkekler ise iplik şeklindedir (Şekil 37).

Kistlerden çıkan ikinci dönem larvalar bitki gelişiminin erken döneminde kökleri enfekte eder. Beslenmeye devam eden larvalar ergin hale geçip çiftleşirler. Çiçeklenme sonrası enfekteli köklerde beyaz kist şeklindeki dişiler, boyun kısmı kök dokusu içine girmiş, vücutları kök dışında asılı olarak görülebilir. Dişi öldükten sonra vücut duvarı sertleşir ve koyulaşır; dış şartlara dayanıklı, kahverengi bir kist halini alarak yumurta ve larvaları korur.

Yumurtalar kistin içinde çok uzun yıllar toprakta canlı olarak kalabilirler. Tahıl kist nematodu yılda 1 döl verir ve yazlık ekimlerde larvanın köke girişinden 9-14 hafta sonra hayat dönemini tamamlar. Kışlık ekimlerde nematodun hayat çemberini tamamlama süresi biraz daha uzamaktadır. Orta Anadolu’da ekim ayında ekilen hububat bitkisi köklerindeki beyaz kistler, Mayıs ayında görülebilmektedir. Bu süreç genellikle süt ve sarı olum dönemlerine rastlamaktadır. Hububat bitkisinin köklerinde beslenerek gelişmelerini tamamlayan beyaz renkli kistler, olgunlaştıklarında sarımsı kahverengi renk alır ve toprağa dökülürler.

Dişilerin beslenmesi sonucu oluşan zarardan dolayı su ve besin alımı kısıtlanır. Bulaşık köklerde çatallanma, şişkinlik ve kütleşme meydana gelir. Bitkilerin toprak üstü aksamındaki belirtiler tipik değildir. Yapraklarda özellikle azot ve fosfor gibi elementlerin eksikliğine benzer renk açılmaları ile büyümede gerileme gözlenir.

Kistlerin tarladaki dağılımları homojen değildir. Bunun sonucu olarak buğday tarlasında bitkilerin kısalmalarından dolayı bölgesel çökmeler görülür. Topraktaki kist yoğunluğunun “10 yumurta + larva/g toprak” olması durumunda, hektar başına buğdayda ortalama 188 kg ve arpada 75 kg ürün kaybına neden olduğu saptanmıştır.

Doğal Düşmanları

Yurtdışında Tahıl kist nematodlarına karşı biyolojik mücadele etmeni olarak kullanılabilecek Verticillium chlamydosporium Goddard, Nematophthora gynophila ve Paecilomyces lilacinus (Thom) gibi bazı fungal parazitler saptanmıştır. Bunun yanında ticari olarak üretilen Pasteuria penetrans (Thorne) bakterisi biyolojik mücadelede kullanılabilmektedir. İngiltere’de doğal olarak bulunan N. gynophila, bulaşık tarlalardaki Tahıl kist nematodunun popülasyonunu mücadeleye gerek kalmadan baskı altına alabilmektedir. Ancak tek başına biyolojik mücadele yeterli olmamakta diğer yöntemlerle kombinasyonu gerekmektedir.
‍

Tahıl Kist Nematodlarının Mücadelesi

Kültürel Mücadele

• Kist nematodları bulaştıktan sonra eradike edilmesi çok zor olduğundan, bulaşık
  toprağın temiz yerlere taşınmaması için gerekli önlemler alınmalıdır.
• Bulaşık alanların tespiti amacıyla yapılacak sürveylerde bulaşık alanları
  belirlemek üzere hububatın süt ve sarı olum dönemlerinde köklerde kist kontrolleri
  yapılmalıdır.
• Yeşil aksam dönemi (çiçeklenme ve sonrası) kontrollerde bodurlaşma ve sağlıksız
  gelişme gözlenen bitkilerden en az 10 adet sökülmek suretiyle köklerde çıplak
  gözle beyaz kistlerin varlığı aranmalıdır.
• Yeşil aksam dönemi kontrollerinin yapılamadığı durumlarda, hasat sonrası
  dönemde olgunlaşan kistler toprağa dökülmüş olduğundan, toprak örnekleri
  alınarak yetkili laboratuvarlara analiz için gönderilir.
• Konukçu bitkilerin mevcut olmaması durumunda Tahıl kist nematodlarının
  tarladaki yoğunluğu azaldığından, ekim nöbeti en etkili mücadele yöntemleri
  arasında yer almaktadır. Poacede familyası dışındaki bitkilerle, özellikle yemlik
  ve yemeklik baklagillerle yapılan 2-3 yıllık ekim nöbeti, nematodun popülasyon
  yoğunluğunu düşürmektedir.
• Bu nematoda karşı dayanıklılığı bilinen çeşitler kullanılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Doğal düşmanlar bölümünde bahsedildiği gibi kist ve yumurta patojeni bazı funguslarla popülasyon baskı altına alınabilmektedir.

Kimyasal mücadele

Bu nematodlara karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.