Tütün Beyazsineği & Sera Beyazsineği

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Beyazsinek erginleri yaklaşık 1 mm boyunda olup, genel görünüşü beyaz renktedir. Yumurtaları kısa bir sap ile yaprağın alt epidermisine tutturulur (Şekil 6a). Yumurtadan yeni çıkan larvalar şeffaf beyazımsı sarı renkte, oval yapılı ve hareketlidir. Larvalar, kısa bir süre sonra kendini yaprağa sabitleştirir ve hareketsiz duruma geçer Dört larva dönemi geçirir ve son dönem larva çoğunlukla pupa olarak adlandırılır (Şekil 6b,c). Daha sonra ergin, pupa gömleğini “T” şeklinde yırtarak dışarı çıkar. (Şekil 6d). Beyazsinekler seralardaki sebzelerde, ortamın sıcaklığına ve nemine bağlı olarak mevsim boyunca yaşamlarını sürdürebilirler. Erginlerin 14°C’nin altında yumurta bırakması, 10°C’nin altında ise faaliyetleri yavaşlar.

Her dişi ortalama 200-300 yumurta bırakır. Yılda ortalama 9-10 döl verir. Polifag bir zararlı olup, özellikle domates, hıyar, biber, fasulye ve patlıcanda zararı önemlidir.

Beyazsinek erginleri gerek beslenme ve yumurta bırakma, gerekse dinlenme için yaprakların alt yüzeyini tercih ederler (Şekil 6e). Larva ve erginler bitki özsuyunu emerek yaprakta küçük lekeler halinde sararma meydana getirirler. Bitki zayıflar, meyve verimi azalır, zamanla kurur. Ayrıca beslenme esnasında tatlı ve yapışkan bir madde salgılarlar. Bu madde üzerinde fumajin mantarları gelişerek siyah bir tabaka oluşmasına neden olurlar (Şekil 6f). Sonuç olarak bitki özümleme yapamaz hale gelir, verim düşer, ayrıca ürünün pazar değerinin düşmesine neden olur.

Beyazsinek erginleri bazı virüs hastalıklarının taşınmasında da önemli rol oynarlar. Bunlardan en önemlisi Tütün beyazsineği tarafından taşınan Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl virus - TYLCV) dür.

Doğal düşmanları

Beyazsineklerin pek çok doğal düşmanı bulunmaktadır. Birçok predatör ve parazitoit beyazsineklerin yumurta, larva ve pupasında beslenmek suretiyle, onları baskı altında tutabilmektedir. Beyazsineklerin ülkemizde belirlenen doğal düşmanları Çizelge 2’de verilmiştir. Predatörlerinden M.caliginosus ve N. tenuis Ege ve Akdeniz Bölgelerinde yaygın ve etkilidir (Şekil 7-10).

Predatörler

• Nesidiocoris tenuis Reuter
• Chrysoperla carnea (Stephens).
• Macrolophus melanotoma (Costa)
• Macrolophus nubilis H.S.
• Deraecoris pallens Reut.
• Zanchius alatanus Hoberlandt.
• Nabis pseudoferus Rm.
• Serangium parcesetosum Sicard.
• Parazitoitler
• Eretmocerus mundus Mercet
• Encarsia formosa Gahan.
• Eretmocerus eremicus Rose and Zolnerowich

Beyazsinek ile Mücadele

Kültürel Önlemler

Beyazsinek mücadelesinde başarılı olmak için mutlaka alınması gereken kültürel önlemler aşağıda sıralanmıştır:

• Sağlıklı bitki elde edebilmek için bitkiyi özellikle fide döneminde zararlıya karşı korumalıdır. Bu nedenle seralardaki giriş-çıkış ve havalandırma açıklıkları, erginlerin girmesini önlemek amacıyla tül (462 um) ile kapatılmalıdır.
• Sera çevresinde ve içindeki yabancı otlar yok edilmelidir.
• Sera içindeki nemi aşırı yükseltmemek için gereksiz sulamalardan kaçınmalı ve havalandırma yeterli düzeyde yapılmalıdır.
• Gereğinden fazla azotlu gübre uygulamasından kaçınılmalıdır.

Biyoteknik Mücadele

Kültürel önlemlerle birlikte beyazsineğin serada varlığını izlemek için fide dikimi ile birlikte 50-100 m² ye 1 adet olacak şekilde plaka tipi sarı yapışkan tuzaklar, bitkinin 10-15 cm üzerinden asılır (Şekil 11a). İlk ergin uçuşu belirlendikten sonra ise 10 m²’ ye 1 tuzak gelecek şekilde 3 m aralıklarla almaşık olarak, tuzaklar aynı şekilde yerleştirilir. Tuzaklar kirlendikçe yenisi ile değiştirilir. Örtüaltı yetiştiriciliğinde rulo-şerit şeklinde olan sarı renkli yapışkan tuzaklar da kullanılmaktadır (Şekil 11b).

Biyolojik Mücadele

Seraangium parcesetosum patlıcan seralarında B. tabaci’ye karşı kullanılabilmektedir. Patlıcan yetiştirilen ısıtmasız seralarda B. tabaci’ye karşı biyolojik mücadele de; zararlı 5-10 adet /10 cm²/yaprak yoğunluğuna ulaştığında, S. parcesetosum’un 2-4 ergin/ bitki oranında bir kez salım yapılarak başarı elde edilmektedir. Ancak bu başarı seradaki ortalama sıcaklığın 20°C’nin üzerinde olduğu durumlarda sağlanmakta ve 2-3 hafta içerisinde zararlı popülasyonu baskı altına alınabilmektedir.

Beyazsineklerin çok sayıda parazitoiti vardır. Mücadelede kullanılacak parazitoit seçiminde beyazsinek türü dikkate alınmalıdır. Parazitoit salımı yapılmış alanlarda, bitkide koltuk ve yaprak alma işlemleri sırasında alt yapraklar hemen kopartılmamalı, bu yapraklar parazitoit pupalarının çıkışı tamamlandıktan sonra kopartılmalıdır.

Ülkemizde beyazsineklerle mücadele amaçlı tavsiye alan biyolojik mücadele etmenlerinin, zararlının yoğunluklarına bağlı olarak tavsiye edilen salım yoğunlukları Ek 3’de verilmektedir.

Kimyasal mücadele

Beyazsineklerin kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için, seradaki beyazsinek yoğunluğu ve doğal düşman popülasyonunun saptanması gerekir. Bunun için, “5. Örnekleme ve Kontrol Metotları” bölümünde “5.1. Zararlılar” başlığı altında anlatıldığı şekilde beyazsinek sayımları yapılmalıdır.

Beyazsineklere karşı ilaçlı mücadelede, göz önünde bulundurulması gereken mücadele eşiği, “yaprak başına 5 larva+pupa”dır. Ancak Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsünün görüldüğü yerlerde bu eşik dikkate alınmadan mücadele yapılmalıdır.

Beyazsineğin kimyasal mücadelesinde kullanılacak ilaçlar ve dozları aşağıda verilmiştir.

Beyazsinek İçin Kullanılabilecek İlaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Pyriproxyfen 100g/l	EC	50 ml/da (patlıcan)	3	7C
Pyriproxyfen 100g/l	EC	50 ml/da (biber,sera)	3	7C
Pyriproxyfen 100g/l	EC	50 ml/da (domates ,sera)	1	7C
Kontrollü olarak tavsiye edilen ilaçlar
Buprofezin 250 g/l	SC	150 ml/da (patlıcan)	1	16
Thiamethoxam 240 g/l	SC	100 ml/da	7	4A