Örtüaltı Tarımda Toprak Kökenli Hastalıklar

Tanımı, Yaşayışı ve Hastalık Belirtileri

Fusarium spp., bölmeli miselli, tek hücreli mikrokonidilere, çok hücreli (bölmeli) makrokonidilere ve dayanıklı klamidosporlara sahip, esas olarak toprak kökenli funguslardır.‍

Verticillium spp., konidioforları vertisillat olarak dallanan, yan dalların uçlarında eliptik nşekilde, tek hücreli, renksiz konidileri olan funguslardır. Kışı toprakta mikrosklerot halinde geçirir.‍

Pythium spp., bölmesiz miselli, sporangiumlara sahip, eşeyli devresinde anteridiumn ve oogoniumları olan bir fungustur. Toprakta yaşar.

Rhizoctonia solani’nin miselleri dik açı oluşturacak şekilde yan dallar oluşturur. Miseller gençken renksiz, sonradan sarımtrak, yaşlandıkça kahverengiye dönüşür. Kışı toprakta bitki artıkları üzerinde miselyum veya serbest halde sklerot olarak geçirir.

‍
Phytophthora spp.’nin bölmesiz, ince ve dallanmış miselleri vardır. Sporangiumlar genellikle limon ve yumurtamsı şekilde olup papilla denilen bir çıkıntıya sahiptir. Fungus suyun varlığında kamçılı zoosporları ile yayılır. Kışı bitki artıklarında ve toprakta geçirir.

‍
Alternaria spp., bölmeli miselli, enine ve boyuna bölmeli, saplı lobut tipi sporlara sahip hastalıklı bitki artıkları ve tohumla taşınan bir fungustur.
‍

Sclerotinia spp., bölmeli miselli,sklerotlar oluşturan,eşeyli devrede apotesyum veren, toprakta yaşayan bir fungustur.

Pyrenochaeta lycopersici fungusu, toprakta özellikle kararmış, az mantarlaşmış kökler üzerinde klamidospor formunda uzun süre barınır. Domatesin monokültür olarak yetiştirilmesi toprak inokulumunun oranını yükseltir. Toprakta gelişmesi çok yavaştır. Konukçusu domatestir.

Toprak kökenli hastalıklar fideliklerde çökertene, seraya şaşırtıldıktan sonra bitkilerde kök çürüklüğüne, kök ve kökboğazı yanıklığına neden olur (Şekil 47, 48, 49, 50). Alt yapraklardan başlayarak üst yapraklara doğru ilerleyen solma, pörsüme, şeklinde belirtilere neden olan fungusun miselleri iletim demetlerinin tıkar, gövde dokusunun rengi bozulur, kahverengileşir (Şekil 51 a,b). Zamanla bitki tümüyle solar ve ölür.

Hıyarda kök çatlamaları toprak kökenli patojenlerin neden olduğu hastalıklardır (Şekil 52). Patlıcanda Fusarium ve Verticillium solgunlukları (Şekil 53 a,b, 54 a,b). Domateste kök mantarlaşması hastalığına neden olan P. lycopersici ile enfekteli köklerde küçük nekrotik lekeler, yer-yer mantarlaşmış esmer kök kısımları ve çatlamış bölgeler oluşur (Şekil 55).

Örtüaltı Tarımda Toprak Kökenli Hastalıkların Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Dayanıklı çeşitler yetiştirilmeli,
• Dayanıklı anaç üzerine aşılı fideler tercih edilebilir,
• Sulama suyunun kök boğazı çevresinde birikmesi önlenmeli, tercihen damlama sulama yapılmalı,
• Toprağın drenajı iyi olmalı,
• Dengeli gübreleme ve iyi bakım yapılmalı,
• Hastalıklı bitki artıkları ile bulaşan su (Kanal suyu vb.), sulama suyu olaraknkullanılmamalı,
• Yabancı otlar temizlenmeli,
• Serada kalan bitki artıkları toplanıp, yakılmalı,
• Zayıf ve süzek topraklarda kompost veya çiftlik gübresi uygulaması yapılmalıdır.

Fiziksel Mücadele

Toprak kökenli patojenlere karşı toprağa uygulanan kimyasallara alternatif olarak solarizasyon uygulanmalıdır (Şekil 56, 57). (“9. Mücadelenin Yönetimi” bölümüne bakınız.)

Kimyasal Mücadele

Solarizasyon uygulaması fumigantların düşük dozları ile kombine edilerek uygulanır (“Mücadelenin Yönetimi” bölümüne bakınız). Toprak funguslarının neden olduğu hastalıklara karşı yapılan tohum, fidelik toprağı ilaçlamasında kullanılacak ilaçlar ve dozları aşağıda verilmiştir.

Örtüaltı Tarımda Toprak Kökenli Hastalıklar için kullanılabilecek ilaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Hymexazole 360 g/l	SC	150 ml (3 l/m2 mahlül domates fidelik)	7	32
Hymexazole 360 g/l	SC	500 ml/da biber	3	32
Hymexazole 360 g/l	SC	300 ml (3 l/m2 mahlül hıyar fidelik)	7	32
Thiram %80	WP	200 g/100 kg tohum	-	M3