Thripsler (Trips)

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Erginler açık sarı veya sarımsı esmer renkli, genelde 0,5 –2,0 mm boyunda, dar ve silindir vücutludur (Şekil 24a). Kanatlarının kenarında kirpik şeklinde saçaklar vardır. Bu nedenle kirpik kanatlılar denir. Yumurtası bitki dokusu içine bırakılır ve gözle görülemeyecek kadar küçüktür. Larva ergine benzer, erginden farkı kanatlarının olmamasıdır (Şekil 24b).

Ergin ve larvalar yaprağın alt yüzünde bulunur ve oldukça hareketlidirler. Dişiler yumurtayı daha çok yaprak, çiçek yaprağı gibi daha yumuşak doku içine bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar oldukça hareketli olup yaprağın alt yüzünde beslenirler.

T.tabaci yaşamı boyunca 70-100 yumurta bırakır. Bir dölünü ortalama 14-30 gün arasında tamamlar. Yılda 3-10 döl verir.

F.occidentalis yaşamı boyunca 150-300 yumurta bırakır. Yılda en fazla 15 döl verir. F.occidentalis bitkinin her tarafında görülmekle birlikte özellikle büyüme noktasında, tomurcuk ve çiçekte bulunur. T.tabaci ise özellikle yaprak altında olmak üzere bitkinin her tarafında görülür. İklim koşulları uygun olduğu sürece seralarda yıl boyunca yaşamını sürdürür.

Ergin ve larvalar, bitkilerin yaprak, sap ve meyvelerin epidermis tabakasını zedeler ve çıkan öz suyu emerek beslenirler. Thripsin beslendiği bölgedeki hücreler ölür ve yaprakta boşalmış hücre boşlukları hava ile dolarak beyaz gümüşi renkte lekeler meydana getirir. Bu durum yaprakların özümleme yapma kapasitesini düşürür.

Yapraklar gevrekleşir ve kenarı kıvrılır. Meyve veya kapsüllerde beslenme sonucu gümüşi lekeler görülür ve meyvede şekil bozukluklarına neden olabilir. Ayrıca dışkılarıyla yaprak altında siyah lekeler meydana getirir (Şekil 25 a,b).

F. occidentalis’in yapraktaki zararı T. tabaci’ye benzer. F. occidentalis özellikle büyüme noktası, tomurcuk ve çiçekte beslenir. F. occidentalis dişilerinin domates ve biber meyvelerinde yumurta bıraktıkları dokunun etrafında açık renkli hale oluşur, bu da meyvenin pazar değerini düşürür.

Thripsler virüs taşıyıcısı olmaları nedeniyle dolaylı olarak önemli ürün kayıpları meydana getirmektedirler. Taşıdıkları virüslerden en önemlisi Domates lekeli solgunluk virüsü (Tomato Spotted Wilt Virus =TSWV) dür.

Polifag bir zararlıdır. Özellikle hıyar, biber, patlıcan, domates ve fasulyede zararı
önemlidir.
‍

Doğal Düşmanları

Thripslerin ülkemizde tespit edilen doğal düşmanları aşağıda verilmiştir. Ayrıca çeşitli kaynaklarda Chrysopidae, Staphylinidae, Trombiidae, familyalarına ait
doğal düşmanları olduğu da bildirilmektedir.

• Orius laevigatus (Fieber) Hemiptera: Anthocoridae
• Orius niger (Wolff) Hemiptera: Anthocoridae
• Orius majusculus Reuter Hemiptera: Anthocoridae
• Aeolothrips collaris Priesner Thysanoptera:Aeolohripidae
• Aeolothrips intermedius Bagnall Thysanoptera:Aeolohripidae
• Amblyseius barkeri (Hughes) Acarina:Phytoseiidae
• Amblyseius swirskii Athias-Henriot Acarina:Phytoseiidae

Thrisplerle Mücadele

Kültürel Önlemler

Zararlı ile bulaşık bitki artıkları imha edilmelidir. Toprak işlemesi ve yabancı ot mücadelesi yapılmalı ve havalandırma açıklıkları mutlaka tül (462 um) ile kapatılmalıdır.
‍

Biyolojik Mücadele

Doğal düşmanlardan, özellikle Orius spp. biyolojik mücadele açısından önemlidir. Faydalıların korunması ve etkinliklerinin artırılması için gerekli önlemler alınmalıdır. Özellikle üretim dönemi başında zararlıya karşı kimyasal ilaç kullanılmamalı, diğer zararlılara karşı kullanılan ilaçlarda da parazitoitlere yan etkisi en az olan ilaçlar kullanılmalıdır.

Örtüaltı tek ürün yetiştiriciliğinde O. laevigatus’un F. occidentalis’e karşı etkinliği ile ilgili yapılan çalışmalarda, ekim ayında biberde 4 ve patlıcanda 6 adet ergin/ m² salım yoğunluklarında zararlının baskı altına alındığı belirlenmiştir. Ancak, kış aylarında ısıtma yapılmayan seralarda, sera sıcaklığının düşüşüne bağlı olarak faydalı populasyonunu azalmakta ve mart başlarında, aynı yoğunluklarda salımların tekrarlanması gerekebilmektedir.

Eğer predatör salımı yapılıyorsa bitkide koltuk ve yaprak alma işlemleri sırasında kopartılan alt yapraklar, bir kaç gün sera içerisinde bırakılarak, mevcut yumurtaların çıkışı ve nimflerin bitkilere geçmesi sağlandıktan sonra seradan uzaklaştırılmalıdır. Ülkemizde thripslerle mücadele amaçlı tavsiye alan biyolojik mücadele etmenlerinin, zararlının yoğunluklarına bağlı olarak tavsiye edilen salım yoğunlukları Ek 3’te verilmektedir.

Kimyasal mücadele

Thripslerin kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için, seradaki Thrips yoğunluğu ve doğal düşman populasyonunun saptanması gerekir. Bunun için, “Örnekleme ve Kontrol Metotları” bölümünde “Zararlılar” başlığı altında anlatıldığı şekilde Thrips sayımları yapılmalıdır.

Kimyasal mücadele, küçük yapraklı bitkilerde (fasülye, biber vb.) yaprak başına 10, büyük yapraklı bitkilerde (domates, patlıcan, hıyar, kabak vb.) yaprak başına 20 adet veya çiçek başına 3 adet nimf+ergin (ergin-larva) olduğunda uygulanır. Ancak tripslerin de virüs vektörü olduğu unutulmamalı ve mücadelesinde buna dikkat edilmelidir.

Thripslerin kimyasal mücadelesinde kullanılacak ilaçlar ve dozları aşağıda verilmiştir.

Thrispler için kullanılabilecek ilaçlar

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen ilaçlar
Azadirachtin A 10 g/l	EC	125 ml (hıyar sera)	3	18 B
Spinosad 480 g/l	SC	20 ml/da (patlıcan sera ve biber sera), 20 ml/da (çilek) çiçek	3	5