Bu içerik, Patates zirai mücadelesinin bir parçasıdır. Bu kategorideki tüm mücadele yöntemlerini ulaşmak için buraya tıklayabilirsiniz.
Zararlılar için örnekleme yöntemi
Göz ile inceleme yöntemi
Bitki vejetasyon süresince tarlada bulunan zararlılar ve bunların yoğunlukları, mücadele zamanı ve şekline karar verebilmek amacıyla kullanılır. Örnekleme için tarlaya köşegenleri doğrultusunda girilerek bitkilerde zaralının yumurta, larva ve ergini aranır. Herhangi bir dönemine rastlanması o tarlanın bulaşık olduğunu gösterir. Göz ile inceleme sonucunda kesin teşhisi yapılamayan şüpheli bitki veya yumrular laboratuvara getirilerek incelenir.
Tuzak yöntemi
Patates güvesi’nin tespiti için eşeysel çekici feromon tuzağı, tarlada patates sürgünlerinin çıktığı dönemde (tuzak/da) yerden 1m yüksekliğe asılır ve haftada iki kez kontrol edilir. Depolama başlangıcından itibaren depoya asılan eşeysel çekici tuzak (Şekil 1) haftalık aralıklarla kontrol edilir. Depoda ise patates yumruları göz ile incelenir.
Yaprak bitleri, yaprak pireleri, Hyalesthes obsoletus’in tespiti için sarı yapışkan ve sarı renkli su tuzakları kullanılır. Tuazaklar 2 adet/da olmak üzere tarlanın ortasına yerleştirilir. Tuzaklara konulan suyun içerisine bir iki damla sıvı yağ veya bulaşık deterjanı damlatılır. Tuzaklar haftalık olarak kontrol edilerek erginler aranır, tuzaklardaki su azaldıkça ilave edilir.
Atrap yöntemi
Tarlaya köşegenler doğrultusunda girilerek tarlayı temsil edecek sayıda atrap kullanılarak örnekleme yapılır. Atrapta bulunan etmenler öldürme şişesine konulur ve incelemek için laboratuvara getirilir.
Nematodlar İçin Toprak ve bitki örneği alma yöntemi
Boş araziden örnek alma
Alınan toprak örneği, birim sahayı temsil edebilecek nitelikte olmalıdır. Genel olarak birim saha 0-10 dekar olarak kabul edilir. On dekara kadar olan arazi parçalarının zik zak çizilerek 60 ayrı noktasından toprak sondası ve kürek yardımı ile 0-30 cm derinlikten örnek alınır (Şekil 2). Toprak örnekleri paçal yapılarak 1 kg ayrılır.
Polietilen torba içine konulan toprak örneği etiketlenir. Etiketler açık ve okunaklı bir şekilde kurşun kalemle veya suda ıslandığında mürekkebi dağılmayacak bir kalemle yazılarak torbanın içine ve dış kısmına olmak üzere ayrı ayrı bağlanır. Alınan toprak örnekleri doğrudan güneş ışığına, aşırı sıcak ve soğuğa maruz bırakılmadan, buz kutusu içinde saklanarak bir an önce en yakın nematoloji laboratuvarına gönderilir.
Örneklerin nematoloji laboratuvarına aynı gün gönderilememesi durumunda + 4°C soğutucuda rutubetini kaybetmeyecek şekilde muhafaza edilerek bir hafta içinde gönderilmelidir. Çok kuru veya aşırı su ile doymuş topraktan örnek alınmaz. Örnek alınacak toprak tavında olmalıdır. Örnek alma sırasında toprak sıcaklığı 15°C’nin üzerinde olmalıdır.
Bu nedenle özellikle açık alanlardan kış aylarında nematod tahlili için toprak örneği alınmaz. Toprak sıcaklığının yüksek olduğu temmuz ve ağustos gibi çok sıcak yaz ayları da örnek almak için uygun değildir.
Kist nematodları için örnek alma
Örnek alma sırasında toprak sıcaklığı 15°C’nin üzerinde olmalıdır. Bu nedenle özellikle açık alanlardan toprak donmuş veya karla kaplıysa toprak örneği alınmamalıdır. Toprak örnekleri birim sahayı tamamen temsil edebilecek nitelikte olmalıdır. Örnekleme; birim alan 0-1 hektar olarak belirlenir. Bütün tarlayı temsil edecek şekilde, genişliği en az 5 metre uzunluğu ise en çok 20 metre olacak şekilde en az 100 ayrı noktadan, 0-20 cm toprak derinliğinden asgari 1500 ml toprak numunesi alınır. Alınan toprak örneği polietilen torba içine konularak ağzı bağlanır ve etiket hazırlanır. (Şekil 2). Etiketler açık ve okunaklı bir şekilde kurşun kalemle veya suda ıslandığında mürekkebi dağılmayacak bir kalemle yazılır. Etiket ve toprak örneği ikinci bir polietilen torbaya konularak torbanın ağzı mühürlenir.
Fungal hastalıklar için örnekleme yöntemi
Dikim öncesi yumru kontrolleri yapılır. Yeşil aksamda belirti veren hastalıklar için bitkiler 20 cm olduğu zaman, çiçeklenme döneminde ve hasat öncesi düzenli tarla kontrolleri yapılır.
Erken dönemlerde genel olarak fungal hastalıklar (mildiyö, erken yanıklık gibi) tarlada ocaklar halinde ortaya çıktığı dönemde ilk enfeksiyonların tespiti için yeşil aksamda yaşlı ve alt yapraklarda enfeksiyon belirtileri araştırılır, ilerleyen dönemlerde ise sekonder enfeksiyonlar için genel olarak tarla kontrolü yapılır Tarla kontrollerinde bitkilerin yeşil aksamında (yaprak, gövde, çiçek, dal) belirtiler araştırılır. Nemli koşullarda enfekteli kısımlarda, yaprakların alt yüzeylerinde fungal tabakanın varlığı da kontrol edilir. Seyrek olarak yeşil aksamda (yaprak, çiçek gibi) belirti verse de siğil hastalığı açısından bitkilerin özellikle kök boğazı (gövdenin toprakla birleştiği kısımda) siğil oluşumunun olup olmadığı konrol edilir. Solgunluk belirtisi görülen bitkiler sökülerek kök kesitinde iletim demetlerinde kahverengileşme olup olmadığı, Kök boğazı nekrozu ve siyah siğil hastalığı için şüpheli bitkiler sökülerek gövde ve kök boğazında kırmızı-kahverengi çökük yaralar incelenir makroskobik olarak teşhis edilemeyen bitki örnekleri en kısa sürede ilgili araştırma enstitüsüne gönderilir.
Yumru hastalıkları için hasat esnasında sökülen yumrular sıralar üzerinde gezilerek sıra boyunca ya da tarlada zik zak hareketi ile makroskobik olarak kontrol edilir. Siğil hastalığı için toprak örneği alımı yumru dikiminden önce her zaman yapılabilir ve tarlayı temsil edecek şekilde alınır. Toprak, patates bitki kök derinliği olan 20 cm derinlikten bir toprak veya küçük bir kürek yardımı ile alınabilir.
Tarla belirli bir genişlikte (~8m) şeritlere bölünür. Bütün şeritler dolaşılır ve her 8 m’lik şeritten 8 adımda bir yaklaşık 50 gram örnek alınarak bir kova içerisinde toplanır (8x8m). 90 alt örnek (≈4,5 kg) karıştırılarak bir numune kabul edilir, tarlanın kalan kısmı aynı uygulama yapılarak örneklendirilir. Örnek sağlam bir plastik torbaya konulur ve etiketlenir. Etiket torbada yırtılmasını ve tahrip olmasını engelleyecek şekilde koruyucu bir naylon örnek poşeti içerisinde numune içine ve üzerine konulur.
Bakteriyel hastalıklar için örnekleme yöntemi
Dikim öncesi tohumluk kontrolü yapılır. Yumuşak çürüklük ve karabacak hastalığı için çıkış sonrası ve çiçeklenme döneminde, tarla köşegenleri doğrultusunda veya zikzak çizilerek gezilir ve patates bitkileri gözle muayene edilir. Gelişme geriliği, solgunluk, sararma, gövdede yumuşama ve siyahlaşma belirtileri gösteren bitkilerden ve sulu, yumuşak, kokulu bir çürüme gözlenen yumrulardan örnek alınarak analize gönderilir.
Stolbur fitoplazma hastalığı yönünden yeşil aksam kontrollerinde tarla köşegenleri doğrultusunda veya zikzak çizilerek gezilir tepe yapraklarda mor, pembe, sarı renk değişikliği ve kaşıklaşma, boğumlar arasında kısalma gözlenen, havai yumru ve/ veya koltuk yumrusu oluşturmuş bitkilerden örnek alınarak analize gönderilir.
Adi uyuz hastalığı yönünden kontroller depoda yapılır. Yüzeyinde ağ şeklinde kahverengi renk değişikliği, mantarımsı, kabarık ya da çukur oluşumlar gözlenen yumrulardan örnek alınarak analize gönderilir.
İlgili Ürünler
Kahverengi çürüklük ve halka çürüklüğü hastalıkları yönünden vejetasyon dönemi tarla kontrolleri patatesin %50 çiçeklenme döneminde yapılır. Tarla köşegenleri doğrultusunda veya zikzak çizilerek gezilir ve patates bitkileri gözle muayene edilir. Solgunluk belirtileri gösteren veya hiç belirti göstermeyen bitkilerden her 10 dekardan en az 10 bitki köklenir, yumruları enine kesilerek, hastalığın belirtileri aranır. Ayrıca gözlerinden bakteriyel akıntı çıkan, toprak yapışmış veya kabuğunda yıldız biçiminde çatlaklar oluşmuş yumrularda kesilerek belirtiler yönünden incelenir. Belirti gösteren bitkilerden kök, gövde ve yumruları içeren örnekler alınır ve soğuk (+4-10°C) ve karanlık koşullarda analiz için laboratuvara gönderilir. Depolanan yumrulardan her 25 tona kadar olan partiden 200 yumruluk bir örnek alınır ve araştırma enstitüsüne gönderilir. Depolama yapılmadığı durumlarda yumru örnekleri hasattan hemen önce 10 dekara kadar olan alanlardan 1 örnek (200 yumru) olacak şekilde alınır ve analize gönderilir. Söz konusu örneklerde kullanılacak etiketler 2 nüsha olarak suyla dağılmayacak kalemlerle yazılmalı, etiketin biri torbanın/çuvalın içine diğeri ise dışına konmalıdır ve torba/çuval mühürlemelidir.
Kahverengi çürüklük hastalığının görüldüğü alanlarda patatesin sulanması ya da ilaçlamasında kullanılan yüzey sularından, konukçusu olan yabancı otlar ve kendi gelen patates bitkilerinden örnekler alınır. Su örnekleri için örnekleme noktaları, özellikle enfekteli olduğu tespit edilen tarlalara, patates işleme veya paketleme tesislerinin atık deşarjlarına veya evlerdeki kanalizasyon çıkışlarına yakın yerlerden seçilir.
Ayrıca su kaynaklarının yakınlarında Solanum dulcamara bitkileri varsa, bu bitkilere yakın yerlerden de örnekleme yapılır. Su örnekleri, su sıcaklığının 15°C’nin üzerinde olduğu ilkbahar sonları, yaz ve sonbahar aylarında en az 3 kez alınır. Sağanak yağış ve sel sonrası örnek alınmaz. Seçilen örnekleme noktalarında, kıyıdan 2 m uzaklıkta ve suyun yaklaşık 30 cm altından tek kullanımlık steril tüpler veya şişeler kullanılarak örnekler alınır. Her bir örnekleme noktasından; 500 ml veya en az üç farklı yerinden 30 ml’lik iki tekerrürlü örnekler alınır. Yoğun bir sürvey çalışması için, her 3 km’de bir en az üç örnekleme yapılması gerekir. Alınan yüzey suyu örnekleri soğuk (+ 4-10°C) ve karanlık koşullarda 24 saat içerisinde analiz için laboratuara gönderilir.
Patates işleme veya paketleme tesislerinde sıvı atık örnekleri, patates işlemesinin yoğun olduğu dönemlerde olmak üzere, ilk boşaltım noktasından yılda 2 kere alınır. Örnek büyüklüğü yüzey suları bölümünde anlatıldığı gibi olur. Alınan sıvı atık örnekleri soğuk (+ 4-10°C) ve karanlık koşullarda 24 saat içerisinde laboratuvara gönderilir.
Yabancı ot ve kendi gelen patates bitkilerinden örnekleme için ise patateste vejetasyon kontrollerinin yapıldığı dönem en uygundur. Bu alanlarda her ≤10 da bir örnekleme birimi olarak kabul edilir. 10 da’dan büyük alanlar ise 10’ar dekarlık birimlere bölünür ve örnekleme her birimde ayrı yapılır (Örnek 20 da’lık bir tarlada 2, 33 da’lık bir tarlada ise 4 örnekleme birimi bulunur). Her örnekleme birimi köşegenleri doğrultusunda veya zikzak çizilerek gezilir ve kendiliğinden gelen patates bitkileri ile konukçu yabancı otlar gözle muayene edilir. Solgunluk belirtileri gösteren veya hiç belirti göstermeyen yabancı ot ve kendiliğinden gelen patates bitkilerinden en az 20- 25 bitki alınarak birleştirilmiş örnek oluşturulur. Örneklenen bitkiler tümüyle köklenir ve bitkilerin tamamı mümkünse topraksız olarak torbaya konur ve etiketlenir. Su içinde yetişen S.dulcamara ve diğer konukçu bitkiler söz konusu olduğunda, sucul köklü stolonlar veya su altındaki saplardan 1-2 cm’lik parçalar alınır, torbaya konur ve etiketlenir. Alınan örnekler, kuruma ya da çürümesine olanak vermeyecek şekilde ambalajlanır, tür bazında ayrı paketlenip etiketlenir, soğuk (+4-10°C) ve karanlık koşullarda analize gönderilir.
Virüs hastalıkları için örnekleme yöntemi
Virüs hastalıkları ile ilgili olarak, bitkilerden yaprak, çiçek, sürgün ve yumrulardaki belirtilere göre bitkinin tamamında gözlemler yapılır. Virüs şüphesi uyandıran bitkilerden vejetasyon döneminin başlangıcından ortalarına kadar örnekler toplanıp, etiketlenerek, bozulmayacak şekilde (+4°C’de) en kısa zamanda ilgili enstitü laboratuvarına gönderilir.
Virüs hastalıkları ile ilgili olarak, bitkilerden yaprak, çiçek, sürgün ve yumrulardaki belirtilere göre gözlemler yapılır. Virüs şüphesi uyandıran bitkiler vejetasyon döneminin başlangıcından
Bitki besin elementleri ile ilgili örnekleme yöntemi
Gözlenebilen veya saklı beslenme bozuklukları için toprak ve yaprak örnekleri incelenir. Yaprak örnekleri çiçeklenme devresi başında büyüme ucundan aşağıya doğru ana gövde üzerindeki 4. veya 5. yaprağın sapı ile birlikte olmak üzere en az 50 bitkiden birer yaprak olacak şekilde toplanır. Toprak örnekleri de aynı dönemde 0-20 cm derinlikten, tarlanın 8-10 farklı noktasından alınan toprakların karıştırılması ile elde olunan 1-1.5 kg’lık örneklerin hazırlanması ile oluşturulur. Analiz sonuçlarına göre temel ve üst gübrelemelerde kullanılacak gübreler ve bitki besin maddeleri saptanır.
Yabancı otlarda örnekleme yöntemi
Yabancı ot tür ve sayısını belirlemek için yapılacak olan örneklemelerde, kenar tesirinde kalmamak için, tarla kenarının 10–15 m içerisine girilir. Tarlanın köşegenleri doğrultusunda yürünerek, tesadüfi olarak çerçeve atılır ve örneklemeler yapılır.
Çerçeve içerisine giren yabancı otun türleri ile bunların sayıları kaydedilir. Elde edilen değerlerin ortalamaları alınarak, o tarla için ana zararlı ve diğer zararlı yabancı otların yoğunlukları tespit edilir. Yabancı ot tür ve yoğunluğunu saptamak için çerçeve atma yönteminden başka yabancı otların kaplama alanını (%) saptama yöntemi de kullanılabilir. Bu yöntemde de yine tarla kenar tesirinden uzaklaşmak için 10–15 m kadar tarla içerisine girilerek, tarlanın köşegenleri doğrultusunda yürünür ve gözlem yapılan alandaki yabancı ot türleri ile bunların tarla içerisindeki kaplama alanları (%) tek tek kaydedilerek, ana zararlı (kaplama alanı %10 ve daha fazla olanlar) ve diğer yabancı ot türleri (kaplama alanı %10’dan daha az olanlar) tespit edilir. Yabancı otların tarla içerisindeki dağılımı göz önüne alındığında, yabancı otlar tarlanın her tarafında yoğun değilse lokal olarak mücadelesi daha uygundur.
Patates tarlalarında ilaçlı mücadeleye başlama zamanı ve yabancı ot yoğunluğunu belirlemek amacıyla örneklemeler yapılır. Bu amaçla 1/4 m²‘lik (50X50 cm) çerçeveler kullanılır. Kullanılacak çerçeve sayısı tarlanın büyüklüğüne göre değişmekle birlikte yapılması gereken en az örnekleme sayısı Çizelge 1’de verilmiştir.
| Tarla Büyüklüğü (da) | Örnekleme Sayısı |
|---|---|
| 1-10 | 15 |
| 11 - 50 | 20 |
| 51 - 100 | 25 |
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. Pervin ERDOĞAN, Dr. Emel ÇAKIR, E. Arzu ELİBÜYÜK, Dr. Emre EVLİCE, Ali Ferhan MORCA, Dr. Aynur KARAHAN, Dr. Tülin KILIÇ, Sabriye ÖZDEMİR, Filiz ÖNTEPELİ, Dr. Yasemin SABAHOĞLU, Abdullah YILMAZ, Dr. Melike YURTMEN, Dr. Enbiye ULUTAŞ, Dr. Nursen ÜSTÜN (2017). Patates Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI