Domates Bakteriyel Kanser ve Solgunluk Hastalığı

Tanımı, Yaşayışı ve Hastalık Belirtileri

Hastalık etmeni bir bakteri olup, gelişme sıcaklığı optimum 24-28°C, maksimum 37 °C, minimum ise 1°C’ dir.

Etmen tohum kaynaklıdır ve tohum kabuğu üzerinde veya içinde bulunabilir. Bakteri ayrıca, sera malzemeleri, kullanılan ekipmanlar ve toprakta kısa süre yaşayabilir. Ancak hastalıklı bitki artıkları üzerinde ve hastalıklı bitki artıklarını barındıran toprakta daha uzun süre yaşayabilmektedir. Hastalığın ikincil yayılmaları su damlacıkları, bulaşık aletler, çalışanların elleri aracılığı ile yara yerlerinden ve bitkideki doğal açıklıklardan olmaktadır. İletim demetlerinde sistemik olarak bulunan bakteri bitkinin her tarafına yayılabilmektedir. Aynı zamanda bitki yüzeyinde belirti göstermeden de yaşayabilir.

Domates bitkileri her dönem hastalığa duyarlıdır. Hastalık belirtileri bitkilerin enfeksiyon şekline göre farklılık göstermektedir. Tohum enfeksiyonu ve açılan yaralardan etmenin iletim demetine yerleşmesi sonucu sistemik belirtiler olan solgunluk ortaya çıkar. Bazen de ikincil yayılmalar sonucunda yüzeysel enfeksiyon gerçekleşebilir.

İlk belirtiler çoğunlukla bitkinin yalnızca tek bir noktasındaki yaprakçıkların içeri doğru kıvrılması, kahverengileşmesi ve solması şeklinde görülmektedir. Bitkiler çiçek devresine yaklaştığı zaman genellikle hastalık alt yapraklardan solma şeklinde başlar ve solgunluk yukarıya doğru ilerler. Solgunluk belirtisi bazen bitkinin yalnızca bir yöndeki sürgün ve yaprakçıklarının solması şeklinde görülebilir (Şekil 88). Solgunluk gösteren kısımlar kısa bir süre sonra kurur ve yapraklar açık
kahverengine döner (Şekil 89).

Hastalık etmeninin yüzeysel yayılması sonucunda ise, olgun yaprakların yüzeylerinde nekrotik veya hafif kabarık, yuvarlak beyaz lekeler ortaya çıkabilir. Benzer lekeler gövde ve yaprak sapları üzerinde de görülebilir. Gövde, yaprak ve çiçek sapları boyuna kesilerek incelendiğinde, iletim demetlerinin başlangıçta krem-sarı, giderek kahverengi bir renk aldığı görülür (Şekil 90).

Hastalığın ileri devrelerinde bazen gövde ve sürgünlerde yara ve çatlaklar oluşur. Bu özelliği nedeniyle ‘’bakteriyel kanser’’ olarak tanımlanır. Meyve lekeleri genellikle 2-3 mm çapında, yuvarlakça, koyu kahverengi merkezli ve beyaz bir hale ile çevrili olup “ kuş gözü “ olarak adlandırılır (Şekil 91). Bu lekeler hastalığın tipik belirtileridir. Ancak bunlar her zaman oluşmayabilir. Fide döneminde genç bitkilerde kanser ve solgunluk belirtileri görülebilir (Şekil 92).
‍

Aşılı fidelerde hastalık belirtileri genelde aşı noktasından başlar. Etmenin ekonomik olarak zarar oluşturduğu en önemli konukçusu domates bitkisidir. Ancak Solanaceae familyasına ait biber ve patlıcan gibi kültür bitkilerinde de görülebilmektedir. Bunun yanında aynı familyaya ait yabancı otlar (Solanum melongena, Lycopersicon hirsutum, Lycopersicon.pimpinellifolium) da konukçuları arasındadır.

Domates Bakteriyel Kanser ve Solgunluk Hastalığı Mücadelesi

‍

• Üretimde hastalıktan ari sertifikalı tohum ve fideler kullanılmalı,
• Bitkilerde yara açılmaması için özen gösterilmeli,
• Aşılı fide üretiminde aşılama sırasında kullanılan bıçak ve aletler dezenfekte edilmeli,
• Hastalıklı bitkiler görülür görülmez sökülmeli, plastik bir torbaya konup seradan uzaklaştırılıp imha edilmeli,
• Serada havalandırma yapılarak fazla nemin oluşması önlenmeli,
• Budama, koltuk alma, askıya alma gibi işlemler sonrası eller, ayakkabılar, kullanılan alet ve ekipmanlar %10’luk sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) ile dezenfekte edilmeli,
• Hasat sonrası tüm bitki artıkları sökülüp seradan uzaklaştırılarak imha edilmeli, seraların yüzeyleri ve damla sulama hortumları dezenfektanlar kullanılarak temizlenmeli,
• Hastalığın yoğun görüldüğü seralarda en az 3 yıl süre ile ekim nöbeti uygulanmalı ve Solanaceae familyasından yabancı otların bulunmasına izin verilmemeli,
• Ekim nöbetinin uygulanamadığı seralarda Haziran-Temmuz aylarında 8 hafta süre ile solarizasyon uygulaması yapıldıktan sonra bitkiler dikilmeli,
• Serada başka bir hastalığa karşı bakır uygulaması yapılacaksa, uygulama koltuk alma işleminden hemen sonra yapılmalıdır.

Fiziksel Mücadele

Hastalığın görüldüğü seralarda solarizasyon yapılmalıdır (Bkz. 9. Mücadelenin Yönetimi bölümü).

Kimyasal Mücadele

Etkin ve ekonomik kimyasal mücadelesi yoktur.