Pamukta Dikenlikurt

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Vücut uzunluğu 8-10 mm, kanat açıklığı ise 20-28 mm’dir (Şekil 53a). Erginde ön kanatlar ve baş ilkbaharda parlak yeşil, yaz sonu ve sonbaharda ise sarıdır. Arka kanatlar ise ipek beyazıdır. Abdomen ve bacaklar beyazdır. Anten iplik şeklinde ince olup açık kahverengi ve boğumludur. Dinlenme halinde kelebeğin kanatları vücuda doğru çekilmiş ve çatı şeklindedir (Şekil 53b).

Yumurta çapı 0,5 mm kadar, nar meyvesi şeklinde olup üzerinde enine ve boyuna dilimler vardır (Şekil 53c). Yumurta ilk bırakıldığında mavimtrak renkli, açılmaya yakın ise koyulaşır. Yumurtalarını genellikle tek tek tepe sürgünlerine, taraklara, genç yapraklara ve saplarına, çiçeklere ve sezon sonuna doğru daha çok genç kozalara bırakırlar. Ancak bamya ve yabani bamya çiçeklerinde gruplar halinde yumurtalar görülebilir. Bir dişi ömrü boyunca 80-200 adet yumurta bırakabilmektedir. Larvanın vücudu gri olup, olgunlaştıkça gri-maviden kavrengine kadar renk tonlarında görülür (Şekil 53d). Üzeri sarı noktalı, sırtta kısa diken şeklinde kıllar vardır. Baş koyu ve parlaktır.

Olgun larva 15-18 mm uzunluğundadır. Açık kahverengi olan pupa beyaz veya krem renkli kokon içindedir. Kokon pamuk çiğitine benzer ve 12 mm boyundadır. Yumurtalardan 3-5 gün içinde genç larvalar çıkar. İlk döller genellikle genç tepe sürgünlerinde, sonraki döllerde larvalar tarak, çiçek ve kozaları delerek içine girer ve beslenir. Vücut dışarıda baş içeride olarak görülür. Pisliklerini delik çevresine bırakırlar. Larva yazın 8, sonbaharda 12, kışın 40 günde olgun hale gelmektedir.

Daha sonra olgun larva kozanın brakte yaprakları, yaprak kıvrımları veya toprak içindeki döküntüler arasında pupa olur. Pupalardan yazın 12 gün sonra kelebekler çıkar. Zararlı genellikle mevsimin son yarısında daha çok görülür. Zararlının belli bir kışlama dönemi yoktur. Koşullara bağlı olarak pupa, larva veya her iki dönemde kışı geçirir. Bitkilerin büyümeye başladığı mayıs ayından itibaren kelebek uçuşları başlar. Bir dölünü 3-6 haftada tamamlar, ülkemizde yılda 4-5 döl verir.

Dikenlikurt sürgün, tarak, çiçek ve kozada zarar yapmaktadır (Şekil 54). Pamuk bitkisi gelişme dönemindeyken yumurtadan çıkan larva, tomurcuğu yiyerek beslenir. Sonra sürgünü delerek sapın içine girer ve sap içerisinde beslenmeye devam eder. Larva olgunlaşınca pupa olmak üzere en son beslendiği yerden delik açarak dışarı çıkar.

Tarakta ise larvalar genel olarak tarağı tepe kısmından delerek içeri girer ve zarar yapar. Daha ileri dönemde olan larvalar tarağı yandan da delerek zararını yapabilir. Zarar gören taraklar dökülür. Çiçekteki zararı yok denecek kadar az olup, asıl zararını kozada yapar. Yumurtadan yeni çıkan larvalar genellikle kozanın alt yarısından içeri girerek pislikleri dışarı atar. Larva henüz gelişmemiş lif ve çiğitleri de yer. Bir koza içerisinde birden fazla larva bulunabilir. Zarara uğrayan kozalar genellikle hiç açılmaz.

Dikenlikurt’un zarar verdiği kozalar köşeli yaprak leke hastalığı (Xanthomonas axonopodis pv. malvacearum) ve küf mantarları için uygun ortam oluşturur. Dikenlikurt epidemi yıllarında mücadele yapılmadığı takdirde %90’a kadar zarar yapabilir. Zararlı, ülkemizde Ege bölgesinin güneyi ile Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri ekim alanlarında bulunmaktadır. Son yıllarda Güneydoğu Anadolu Bölgesi pamuk alanlarında zararlının popülasyonunda artış görülmüştür.

Doğal Düşmanları

Dikenlikurtun, etkili birçok doğal düşmanı bulunmaktadır. Ülkemizde belirlenen doğal düşmanları aşağıda verilmiştir.

Predatörler

• Chrysoperla carnea (Steph.) Neu.: Chrysopidae
• Orius albidipennis (Reut.) Hem.:Anthocoridae
• O. niger Wallf. Hem.:Anthocoridae
• O. horwathi (Reut.) Hem.:Anthocoridae
• Nabis pseudoferus Ratt. Hem.:Nabidae
• N. rugosus L. Hem.:Nabidae
• Geocoris megacephalus (R.) Hem.: Lygaeidae
• Piocoris erythrocephalus (P-S.) Hem.: Lygaeidae

Parazitoidler

Bracon hebetor (Say.) Hym.: Braconidae

Pamukta Dikenlikurtun Mücadelesi

Kültürel Mücadele

• Pamuk hasadından sonra pamuk sapları tarladan kaldırılmalıdır,
• Sap kesiminden sonra tarla derin sürülmelidir,
• Pamuk ekili tarla içindeki veya kenarındaki ebegümeci, yabani bamya gibi konukçu olabilecek yabancı otlar yok edilmelidir.
• Ekim mümkün olduğu kadar erken yapılmalı, geç sulamalardan kaçınılmalıdır ve tüysüz çeşitler tercih edilmelidir.
• Pamuk ekiminin yapıldığı tarlalarda, iç içe veya yakın yerlerde bamya yetiştiriciliği yapılmamalıdır.
• Hasattan sonra hayvan sürülerini tarlalarda otlatmak kör ve yeşil kozaların imha edilmesi açısından fayda sağlamaktadır.
• Mart sonuna kadar yakacak amaçlı toplanan kör kozaların bitirilmesi gerekmektedir.

Kimyasal Mücadele

50 dekara kadar olan pamuk tarlası bir ünite kabul edilir. Her ünitede en az 3 ayrı yerde 3m’lik sıra uzunluğundaki tüm bitkiler incelenerek larvalar sayılır. Tarla sürveyinde 3 metrelik pamuk sırasında ortalama 2 larva veya 4 açılmaya yakın yumurta bulunduğunda kimyasal mücadelesi yapılmalıdır. Kontroller en az haftada bir kez yapılmalıdır.