Bağlarda Sarılık Tipi Hastalıklar

Tanımı, yaşayışı ve belirtileri

Bitkilerde sarılık tipi hastalıklara fitoplazma etmenleri neden olmaktadır. Fitoplazmalar tek hücreli, hücre çeperi olmayan, konukçusu dışında yaşayamayan ve suni besiyerinde kültüre alınamayan prokaryotik etmenlerdir. Bitkilerin sadece floem iletim dokusunda bulunur ve bitki bünyesinde düzensiz dağılım gösterirler. Enfekteli bitkiden başka bitkiye taşınmaları floem özsuyu ile beslenen vektör böcekler aracılığıyla gerçekleşir.

Asmada ekonomik olarak en önemli fitoplazmalar Flavescence doree (FD) hastalığına neden olan Candidatus Phytoplasma vitis ile Bois Noir (BN) hastalığına neden olan Candidatus Phytoplasma solani’dir.

FD fitoplazmasının ana vektörü Scaphoideus titanus’dur. BN fitoplazmasının önemli vektörleri ise Hyalesthes obsoletus (Şekil 97a), Reptalus panzeri (Şekil 97b) ve R. quinquecostatus (Şekil 97c)’dur. Ülkemizde bu fitoplazmalardan sadece Ca P. solani ve vektörleri bulunmaktadır.

Etmenlerin yayılması vektör böcekler ve enfekteli çoğaltım materyali ile gerçekleşir. Belirti göstermeyen çelikler (veya benzeri üretim materyali) üzerinde gerek fitoplazmaların kendisi gerekse vektörlerin yumurtaları bulunabilir.

Asma fitoplazmalarının belirtilerini birbirinden gözle ayırt etmek zordur. Bu etmenler bitkilerin sürgünlerinde, yapraklarında, çiçek ve meyvelerinde belirti oluşturur. Belirtiler çeşide, iklim koşullarına ve bitkinin yaşına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Enfekteli bitkilerin sürgünleri odunlaşamaz, zayıf, esnek (lastik gibi) ve aşağı doğru sarkık olur, sonradan bu sürgünler kırılganlaşır. Kış döneminde ise odunlaşamayan sürgün ve dallar siyahlaşır ve ölür.

Enfekteli sürgünlerin yapraklarında renk bozukluğu ve yaprak kenarlarında aşağı doğru kıvrılma görülür. Bu yaprakların ana damarları ve ayaları beyaz üzüm çeşitlerinde sararır (Şekil 98a), kırmızı üzüm çeşitlerinde ise kızarır (Şekil 98a ve b). Erken vejetasyon döneminde enfekte olan asmalarda meyve tutumu azalır, çiçekler kuruyup düşer. Geç enfeksiyonlarda çiçek demetleri kahverengileşir ve büzüşür, çiçek sapları ise kurur. Bazı çeşitlerin meyveleri hafif bir dokunuşla dökülür.

Asma fitoplazmaları Asma yaprak kıvrılma virüs hastalığı (Grapevine leaf rollassociated viruses), Kav hastalığı ve besin dengesizlikleri belirtileri ile makroskobik olarak karışabilir.

Sarılık tipi fitoplazmalardan FD’nin doğal konukçuları asma (Vitis vinifera) ve yabani asma (V. riparia)’dır. BN fitoplazmasının konukçuları arasında ise asmanın yanı sıra patates, domates, biber, tütün, havuç, pırasa, soğan ve ayçiçeği gibi bitkiler ile Convolvulus arvensis, Calystegia sepium, Solanum nigrum, Tussilago farfara, Urtica dioica gibi yabancı otlar da bulunmaktadır.

Bağlarda Sarılık Tipi Hastalıklar Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Sertifikalı üretim materyalleri kullanılmalıdır.
• Enfekteli bitkilerden aşı gözü, kalem, anaç gibi çoğaltım materyalleri alınmamalıdır.
• Hastalığa dayanıklı aşı gözü, kalem ve anaçları kullanılmalıdır.
• Bağda dengeli bir gübreleme programı uygulanmalıdır.
• Hasta asmalar imha edilmelidir.
• Vektörlerle mücadele edilmelidir.
• Yabancı otlarla mücadele edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Etkin bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.