Buğday Gal Nematodu

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar şekli

Buğday gal nematodunun dişisi ve erkeği iplik formundadır. Poaceae familyası bitkilerinin tohumlarında iç parazit, sap ve yapraklarında dış parazit olarak yaşar ve tipik galler meydana getirirler (Şekil 38). Bulaşık buğday taneleri uyku halinde 2. dönemdeki larvalar ile doludur. Bulaşık tohumlar ekim sonrası nem alarak şişer, içerisinde bulunan 2. dönem larvalar aktif hale geçerek toprakta genç buğday ve çavdar bitkilerinin yaprak aralarında çiçeklenmeye kadar kalırlar.

Çiçeklenme döneminde hızla çoğalarak taneyi doldurur. Genellikle her tanede 5-7 dişi bulunur. Birinci dönem larva yumurta içinde oluşur ve gömlek değiştirerek 2. dönem larvayı oluşturur. Yumurtadan çıkan 2. dönem larvalar tane içinde kalarak galli tane oluştururlar. Her bir galli tane içerisinde 800-30.000 kadar larva bulunur. Nematodla bulaşık tanelere, galli tane denir. Bunlar, normal tanelere nazaran küçük, yuvarlak, deforme olmuş ve koyu kahverengi görünüşlüdür (Şekil 39). Sürmeli (Tilletia tritici) tanelere benzerler, fakat bu taneler sürmeli tanelere göre serttirler ve iki parmak arasında ezilmezler (Şekil 40). Başakçıklar arası sağlıklı başaklara göre daha açık ve dağınık olup başakta deformasyonlara neden olurlar. Yapraklarda sararma ve kıvrılmalar görülür.

Kuru muhafaza şartlarında, galli taneler içerisindeki 2. dönem larvalar 27 yıl ve daha fazla süre dormant (uyku) halde canlılığını koruyabilmektedir. Bu süre çevre, nem ve sıcaklığa bağlıdır. Konukçu bitki fenolojisine göre, nematod yılda bir döl vermektedir.

Doğal Düşmanları

Arthrobotrys oligospora adlı fungus bu nematodun parazitidir. Funguslardan başka diğer bazı organizmalar nematodların doğal düşmanlarıdır. Ancak bunların hiç birisi zararlıyı baskı altında tutamazlar.

Buğday Gal Nematodunun Mücadelesi

Kültürel Mücadele

Buğday gal nematoduna karşı yapılacak olan kültürel önlemler ile %100 başarı elde etmek mümkündür. Gerekli kültürel önlemlerin alındığı nematodla bulaşık tarlalarda, kesinlikle galli tane içermeyen sertifikalı tohumluk kullanılması gerekmektedir. Tohumluk elde edilirken kuşkusuz bölgeye adapte olmuş hububat çeşidi olmasına özen gösterilmelidir.
‍

Galli tane içeren tohumun temizlenmesi için kullanılan yöntemler:

• Yetiştirici kendi imkânları ile kalburlama yöntemi kullanarak tohumluğu kısmen temizleyebilir. Kalburlama ile tohumluk ancak %75’e kadar galli tanelerden temizlenebilir. Delik açıklıkları 3.3 mm olan kalburlarda yalnız çift taneli galler kalmaktadır.
• Triyör ve selektörlerde sağlam ve galli taneleri ayırabilecek sıklıktaki eleklerden geçirilen tohumluk içerisindeki galli taneler % 100’e yakın bir oranda temizlenmektedir.
• Tohum temizlemede en uygun metot, tuzlu su eriyiği kullanılarak nematodlu tanelerin ayrılmasıdır. Bunun için geniş bir kap veya kazana % 20’lik tuzlu su eriyiği hazırlanır ve içerisine galli tane ihtiva eden tohumluk buğday atılır. Elle veya bir başka karıştırıcı kullanılarak karıştırılan tohumlardan nematodlu olanlar daha hafif olduklarından su yüzüne çıkarlar. Üste çıkan galli taneler ile çöp ve samanlar alınır ve imha edilir. Bu uygulama azar azar ve fazla karıştırılmadan yapılırsa sonuç daha iyi olmaktadır. Dikkat edilecek husus, galli tanelerin fazla su alıp dibe çökmemesi için zaman kaybetmemektir. Geniş kap veya kazanın dibinden alınan tohum, bir süzgeç üzerinde temiz suyla iyice yıkandıktan sonra kurutulur ve tohumluk olarak kullanılır.

Kimyasal Mücadele

Bu nematodlara karşı kimyasal mücadele önerilmemektedir.