Patates Kist Nematodları

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Patates kist nematodları bitki kökleri üzerinde dikkatli bakıldığında görülebilen, türe göre değişen sarı veya krem renginde yuvarlak kistlerle tanınırlar. Kistler, içi yumurta dolu olan ölü dişi vücudu olup, diğer kist nematodlarının (Heterodera spp.) aksine kistlerin arka kısmında çıkıntı yoktur (Şekil 5 a, b).

Erkekleri ince uzun iplik şeklindedir. Toprakta konukçu bitkilerin bulunmaması halinde kistlerin içerisinde bulunan larvalar canlılıklarını uzun yıllar (10-30 yıl) muhafaza ederler. Konukçu bitki varlığında larvalar 10°C’de aktif hale geçer, en yüksek oranda kök enfeksiyonu ise 16°C’de meydana gelir. Ergin dişiler, kökler üzerinde, boyun kısımları kök içine gömülü vaziyette, vücut kısımları ise kökün dışında olarak beslenmelerine devam ederler. Başlangıçta armut şeklinde ve beyazımsı renkte olan dişiler daha sonraları yuvarlak bir şekil alarak renkleri koyulaşır (Şekil 5 c).

Patates sarı kist nematodu (G.rostochiensis) altın sarısı, Patates beyaz kist nematodu (G.pallida) ise krem rengine dönüşür. Dişiler öldükten sonra kist halini aldığında kahverengileşir ve toprağa dökülür. Patates üretilmesi için uygun olan kumlu, humuslu, %50-75 su kapasiteli topraklar, killi ve ağır topraklara nazaran nematod gelişmesi için daha uygundur. Patates kist nematodları yılda bir döl verir. Ancak yoğunlukları bir döl süresince 100 katı kadar artabilir. Toprakta patates yetiştirilmemesi halinde yoğunlukları her sene %30-33 oranında azalır. Bitkiler 8 haftalık iken, çiçeklenme başlangıcı döneminde dişiler kökler üzerinde görülür. Konukçu bitkilerin kökünde nematodların beslenmesi sonucu bitkinin su ve besin alım düzeni bozulur. Köklerde
çatallanma, şişkinlik, kütleşme olur. Enfeksiyonun başlangıcında bitkilerin toprak üstü aksamında, ocaklar halinde zayıflama, gelişme geriliği, solgunluk görülür.

Başlangıçtaki zararı dikkat çekici olmayan kist nematodları, patates üretimi devam ettiği takdirde üründe önemli oranda azalmalara neden olmaktadır. Ekonomik zarar eşiği, 8 yumurta/g toprak olarak saptanmıştır. Bu oranın 20 yumurta/g toprak olması halinde hektarda 2 ton ürün kaybı görülmektedir.

Dünyanın patates yetiştirilen birçok ülkesinde patatesin en önemli zararlısıdır.

Doğal Düşmanları

Pek çok kist nematodlarında endoparazitik funguslar, yumurta ve dişileri enfekte etmekte ve nematod çoğalmasını baskı altında tutmaktadır. Bunlardan bazıları Purpureocillium lilacinum (Thom) Luangsa-ard, Houbraken, Hywel-Jones & Samson, Nematophthora gynophila Kerry and Crump Cyvlein drocarpon destructan s Scholten’dır.

Patates Kist Nematodları Mücadelesi

Dikim öncesi tarla kontrolleri

Patates yetiştirilecek tarlalardan, dikim öncesi toprak örneği alınmalıdır. Laboratuvarda yapılan analizler sonucu temiz olan tarlalarda patates üretimi yapılabilir.

Yeşil aksam dönemi kontroller

Bu amaçla, bodurlaşma, çalılaşma, solgunluk ve sağlıksız gelişme gözlenen bitkilere öncelik verilerek patates bitkisinin çiçeklenme başlangıcı döneminde üretim alanlarının %1’ini temsil edecek şekilde toprak ve bitki örnekleri alınır. Her 20 dekar için 10 bitki köklenerek, kist varlığı yönünden kökler toprakları ile birlikte incelenir.

Hasat sonrası tarla kontrolleri

Hasat sonrası dönemde, Patates kist nematodları açısından olgunlaşan kistler toprağa dökülmüş olabileceğinden bu dönemde sadece toprak örnekleri dikim öncesi tarla kontrollerinde anlatıldığı şekilde alınarak analize tabi tutulur.

Sürveyler sırasında özellikle toprak örneklerinden kistlerin elde edilmesi ve tanınması laboratuvar analizi ve uzmanlık gerektirdiğinden, sadece yeşil aksam döneminde bitkiler köklenerek gözle makroskobik kontrollerin yapılması ve kistlerin bulunup bulunmamasına göre sürvey raporlarının düzenlenmesi yeterlidir.

Kültürel Önlemler

• Sertifikalı tohum kullanılmalıdır.
• Bulaşık alanlarda patates, domates ve patlıcan üretimi en az 8 yıl süre ile yapılmamalıdır.
• Tuzak bitki (Solanum sisymbriifolium) kullanılarak nematod popülasyonu %70-80 oranında düşürülebilir.
• Dayanıklı patates çeşitlerinin kullanılmasına özen gösterilmelidir.
• Bulaşık yerlerde kullanılan toprak işleme aletlerinin temizlenmeden kullanılmamalıdır.

Kimyasal Mücadele

Ülkemizde patateste Patates kist nematodları’na karşı kullanılacak herhangi bir bitki koruma ürünü bulunmamaktadır.