Patateste Kök-ur Nematodları

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Kök-ur nematodları’nın ikinci dönem larvaları ve erkekleri iplik şeklinde, dişileri armut veya limon şeklinde mikroskobik canlılardır (Şekil 6 a,b). Konukçu bitkinin kökünde irili ufaklı urlar meydana getirmeleriyle kolayca tanınır. Dişi, vücudunun hemen arkasındaki, bir kısmı köke gömülü, bir kısmı kök yüzeyinde olan jelatinimsi bir kese içine yumurtalarını bıraktıktan sonra ölür. Konukçu cinsine ve nematod türüne göre değişmekle beraber, bir kese içinde ortalama 400-500 yumurta bulunur, hatta bu sayı 2000’e kadar ulaşır.

Nematod sadece ikinci larva döneminde bitkiyi enfekte edebilir. Kışı bitki artıklarında (yumru ve kök) ve toprakta yumurta veya larva halinde geçirir. Hafif ve orta karakterli topraklarda yaşar, ağır toprakları sevmez. Toprak sıcaklığı Meloidogyne chitwoodii ve M. fallax için en az 5°C, diğer türler için 15°C olması durumunda aktif hale geçerek bitkiye giriş yapabilmektedir. Aynı bitki dokularında Kök-ur nematodları’nın birden fazla türü bir arada bulunabilir.

Kök-ur nematodları konukçusu olduğu patates yumrularında siğil şeklinde belirgin urlar oluşturur (Şekil 6 a). Bazen yumrularda hiçbir belirti görülmediği halde, bulaşma görülebilir. Sağlıklı görülen yumrular 12°C’de 2-3 ay bekletildikten sonra, kabuk kısmında yine belirtisiz olmakla beraber, kesit alındığında Kök-ur nematodu dişilerinin doku içinde kahverengi bir hat halinde dizildiği görülür (Şekil 6 b). İlk dölünü patates köklerinde verir, daha sonraki döllerini yumruyu enfekte ederek burada tamamlar. Patates bitkisinde erken dönemde yumurta paketleri görülmekle beraber köklerde gal oluşumu ya hiç olmamakta veya çok az oluşur. Yumrunun kabuk yüzeyinde ve altında oluşan zarar pazarda, kabuğun altında oluşan zarar ise işlendiği alanlarda yumruların kabul edilmemesine neden olur.

Yumrunun etli kısmındaki nekrotik lekelerin %5 veya daha düşük olduğu durumlarda bile yumrular ticari olarak kabul edilmez. Kök-ur nematodları’nın ikincil zararı ise, kılcal köklerde açmış olduğu yaralardan giren toprak kökenli patojenlerin bitkide oluşturduğu hastalıklardır. Kök-ur nematodları’nın neden olduğu verim kayıpları, popülasyon yoğunluğuna ve bitki çeşidine göre değişir. Bulaşık yumruların pazar değeri olmadığı için üreticinin ekonomik kaybı %100’e kadar ulaşır.

Doğal düşmanlarından Arthrobotrys conoides Drechsler, A.oligospora Fresenius, Paecilomyces lilacinus (Thom), P.fumosoroseus Apopka, Verticillium chlamydosporium Goddard, Trichoderma harzianum Rifai, Verticillium chlamydosporium Goddard, Bakterilerden, Pasteuria penetrans (Thorne), Sayre ve Starr, Parazit nematodlardan, Pasteuria penetrans ve Paecilomyces lilacinus tespit edilmiştir.

Patateste Kök-ur Nematodları Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Patates dikiminden önce üretim yapılacak alanlardan ve kullanılacak üretim materyalinden örnek alınıp nematolojik yönden analize tabi tutularak temiz olduğundan emin olunmalıdır.
• Sulama suyunun nematodla bulaşık olmamasına dikkat edilmelidir.
• Yılın sıcak ve kurak aylarında toprağın 15 gün ara ile 30-40 cm derinlikte en az 2 kere alt üst edilerek işlenmesi, nematod yoğunluğunu azaltmaktadır.
• Hasat sonrası tarlada yumru ve kök örneklerinin bırakılmaması gerekmektedir.
• Bulaşık alanlarda kullanılan toprak işleme alet ve makineleri temizlenmeden kullanılmamalıdır.
• Konukçusu olmayan bitkilerle 3-4 yıllık münavebe uygulanmalıdır.
• Kadife çiçeği, kenevir, kekik, kuşkonmaz ve susam gibi bitkiler Kökur nematodları’nın kontrolünde uzaklaştırıcı (antagonistik) bitki şeklinde kullanılabilmektedir.
• Yabancı otlar ile mücadele edilmelidir.
• Patatesin erken dikilmesine ve erkenci çeşitlerin kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Kök-ur nematodları’nın kimyasal mücadelesinde kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları EK4'te yer almaktadır.