Gübre Nedir?

Gübre, bitkilerin büyümesini ve verimini artırmak için toprağa bitkilerin alabileceği formda katı yada sıvı halde eklenen besin maddeleridir. İlk olarak eski çiftçiler tarafından kullanılan gübre teknolojisi, büyüyen bitkilerin kimyasal ihtiyaçları keşfedildikçe önemli ölçüde gelişti.

Tüm canlı organizmalar gibi bitkiler de hücrelerden oluşur. Bu hücreler içinde büyüme ve üremeden sorumlu çok sayıda metabolik kimyasal reaksiyon meydana gelir. Bitkiler hayvanlar gibi yiyecek yemediğinden, bu metabolik reaksiyonlar için temel kimyasalları sağlamak için topraktaki besin maddelerine bağımlıdırlar. Toprakta sınırlı miktarda bulunan bu bileşenlerin zaman içinde sayı ve miktarında meydana gelen eksilmeler, bitkilerin kalite ve veriminde de bir azalmaya neden olur.

Bitkiler büyüme ve beslenmeleri için azot, fosfat ve potasyum element maddelerine ilaveten kalsiyum, magnezyum, kükürt, mangan, demir, çinko, bakır, bor gibi diğer element maddelerine de ihtiyaç duymaktadır.

Bitkilerin beslenme ve büyümeleri için gerekli olan besinleri katı yada sıvı normlarda barındıran bu maddelere gübre denilir.

Bahsi geçen bu elementler toprak içinde var olmasına karşın, zaman içinde bitkilerin topraktan bu elementleri çekmeleri ve toprak içinde olan suların sızmalarından kaynaklı olarak bu besin maddelerinin oranı toprak içinde azalarak bitkinin ihtiyaç duyduğu seviyelerin altında kalır ve bitkileri besleyemez duruma gelir.

Var olan bu durum karşısında bitkilerin büyüme ve beslenmeleri için toprak içinde eksik olan bu elementlerin toprağa dışarıdan katı yada sıvı şekilde ilave edilmesi işlemine gübreleme denilir.

Gübre Ne İşe Yarar?

Bir bitkinin büyümesi ve gelişmesi için bir dizi farklı kimyasal elementlere ihtiyacı vardır.

Bunların en önemlileri;

• Karbon, hidrojen ve oksijen (Bu elementler hava ve sudan elde edilebilir ve bu nedenle bitki bunları bol miktarda temin edebilir.)
• Azot, fosfor, potasyum (Makro-besin olarak geçen bu elementler, en çok paketlenmiş gübrelerde bulunur.)
• Kalsiyum ve magnezyum (İkincil besinler)
• Bor, bakır, demir, manganez, molibden ve çinko (Mikro-besinler)      

Bu elementlerin bitkiye olan yararlarına kısa bir şekilde tek tek bakalım.

Azot (N)

Bitkinin yaprak, kök , gövde, dal, sürgün ve meyve gelişimi için çok önemlidir. Bitki gelişim döneminde ciddi miktarda azot kullanır.

Fosfor (P)

Bitkinin kök büyümesinin hızlandırır, çiçeklenme oluşumunda etkilidir, dane ve meyve tutumunu arttırır.

Potasyum (K)

Bitkinin yeşil aksamı ve sağlığı için mükemmel olan bu element, bitkinin hastalık, zararlı, soğuk ve kuraklığa karşı dayanımlarını arttırmanın yanında ürünün meyvenin tat, irilik, dolgunluk, renk, aroma ve raf ömrüne etki eder.

Kalsiyum (Ca)

Çiçeklenme ve kök gelişimi için gerekli olan bu element, hücre duvarlarını güçlendirerek, hücrelerin büyümesine ve uzamasını sağlar.

Magnezyum (Mg)

Bitkinin yeşil renginin tamamlayıcısı olan bu element, bitkide fosforu taşıyarak koyu ve yeşil yaprakların olmasını sağlar. Bitkinin güneş ışınlarını alıp, fotosentezde kullanmasını sağlar.

Kükürt (S)

Bitkinin protein oluşturmasına yardımcı olarak, bitkinin büyüme ve olgunlaşmasını hızlandırır. Ayrıca yüksek ph’lı topraklarda, ph seviyesini düşürmek içinde kullanılır.

Bor (B)

Çiçek, ve meyve tutumunda etkili olan bu element aynı zamanda çekirdek oluşumu ve döllenebilme için gereklidir. Bitki bünyesinde karbonhidratların taşınması ve oluşumunu sağlarken; kalsiyumun taşınması, yerleştirilmesi ve hormon oluşumuna yardım eder.

Bakır (Cu)

Solunum katalizörü olan bu element, fotosentezde etkili olup, klorofil ve protein oluşumunda etkilidir.

Demir (Fe)

Fotosentez ve klorofilin dönüşümü için gerekli olan bu element, azotun bitki tarafından alınmasına yardımcı olur ve aynı zamanda enzim görevi yapar.

Mangan (Mn)

Klorofil oluşumunda etkili olan bu element, demir ile birlikte uygulandığında kloroplast oluşumuna yardımcı olur ve aynı zamanda enzim görevi yapar.

Çinko (Zn)

Klorofil oluşmasında gerekli olan bu element, karbonhidratların ve şekerin taşınmasına yardımcı olur.

Molibden (Mo)

Bitkide nitrat birikmesini önleyen bu element, azotun fikse edilmesi ve C vitamini oluşumuna yardımcı olur.

Bir bitki tarafından en çok ihtiyaç duyulan elementler  azot, fosfor ve potasyumdur.

Azot, fosfor ve potasyum olmadan, bitki sağlıklı bir biçimde büyüyemez.

Bahsi geçen bu elementlerden (Makro-besinler) herhangi biri yeteri kadar topraktan alınamıyorsa, bitkinin büyüme oranı sınırlı olur.

Bitkilerin hızlı ve sağlıklı büyümesini sağlamak için yapmamız gereken şey, bitkilerin ihtiyaç duyduğu bu elementleri hazır formlarda katı yada sıvı halde tedarik etmektir. İşte gübrenin amacı budur. Birçok gübre bitkinin azot, fosfor ve potasyum ihtiyacını sağlar. Bitki diğer elementlere daha az miktarda ihtiyaç duyar ve genellikle bu elementleri toprakta bulur. Bitkilerin azot, fosfor ve potasyum ihtiyaçlarının sağlanması; bitkinin sağlıklı büyümesinin en büyük sırrıdır.

Gübre Çeşitleri Nelerdir?

Organik Gübreler

• Hayvan Gübreleri
• Hümik Asit
• Yeşil Gübre
• Kompost
• Torf olmak üzere 5'e ayrılır.

Hayvan Gübresi

Genellikle evcil hayvanların dışkısı ve idrarından oluşan, saman veya yataklık malzemelerin karışımından elde edilmiş, organik içerik bakımından zengin olan gübrelerdir.

Hümik Asit

Humus olarak da adlandırılan bu asit, bitki veya hayvan atıklarının çürümesiyle elde edilen organik bir madde olup, bitki gelişimi açısından önemli rol oynar.

Yeşil Gübre

Toprağa ve sonraki mahsullere faydalı etkileri için yetiştirilip, sonrasında bu bitkilerin tarım makineleri ile sürülerek toprağa karıştırılması işlemine yeşil gübreleme denilir.

Kompost

Bitkisel ve hayvansal atıkların, çözülme ve çürümesiyle elde edilen organik gübreye kompost denir.

Torf

Turba toprağı olarak da bilinen bu madde, göl, bataklık ve benzeri su altındaki arazilerde yetişen bitkilerin su dibine çökmesi sonucunda kesilen hava temasıyla birlikte, yıllarca süren çürümesiyle oluşan organik bir maddedir.

 İnorganik Gübreler

• Azotlu gübre
• Fosforlu gübre
• Potasyumlu gübre
• Kompoze gübre
• Sıvı gübre
• Yaprak gübresi olmak üzere 6'ya ayrılır

‍

• Amonyum sülfat: Toz şekere benzerliğinden dolayı, halk dilinde şeker gübre diye de anılan bu gübre, içinde %21 azot, %24 kükürt ihtiva eder.
• Amonyum nitrat:  An %33, (amonyum nitrat) içeriğinde %33 oranında azot bulunduran bu gübrenin satışı patlayıcı özelliğinden dolayı durdurulmuştur. Can %26, (kalsiyum amonyum nitrat) içeriğinde %26 oranında azot bulunduran bu gübrenin satışı denetimli olarak devam etmektedir.‍
• Üre: İçeriğinde %46 saf azot bulunduran bu element %100 oranında suda erir ve tüm bitkilere uygulanabilir. 

• Süper fosfat: Granül şeklide olan bu element; %16-18 oranında suda eriyebilen fosfor asidi ihtiva eder.
• Triple süper fosfat: İçeriğinde %43- 46 suda eriyebilen fosfor asidi ihtiva eder.               

Potasyumlu Gübreler

• Potasyum sülfat: İçeriğinde %48-52 oranında potasyum ihtiva eder
• Potasyum nitrat: İçeriğinde %46 potasyum ihtiva eder.
• Potasyum sülfat: %50-60 oranında potasyum oksit içerir.  

Kompoze Gübreler

İçeriğinde değişen farklı yüzdelik oranlarda azot, fosfor, potasyum ihtiva eden gübrelerdir.

Örneğin; kompoze türlerinden olan 15-15-15 gübrenin içeriğinde %15 azot, %15 fosfor, %15 potasyum bulunur.

Diamonyum Fosfat: Dap gübresi olarakta bilinen bu gübre, genellikle 18-46-0 içeriğinde olup, %18 azot, %46 fosfor barındırır.

Sıvı Gübreler

Bitkilerin ihtiyaç duydukları elementleri, toprağa yada yaprağa sıvı formada verilmesini sağlayan gübrelere sıvı gübreler denilir. Topraktaki etkileşimi katı gübrelere daha hızlı olan sıvı gübreler, bitkiler için oldukça faydalıdır.

İçerdikleri makro ve mikro besin elementlerine göre, tek sıvı gübre ve kompoze sıvı gübre olarak ikiye ayrılır.

Yaprak Gübreleri

Bitkinin ihtiyaç duyduğu maddeleri bünyesinde katı, sıvı veya granül halinde bulunduran, seyrelterek yada çözerek bitki yapraklarına püskürtme suretiyle kullanılan gübrelere yaprak gübresi denilir.