Tanımı, yaşayışı ve zarar şekli
Ergini, 4.5 – 6 mm boyundadır. Vücudunun genel rengi sarımsı kahverengidir. Başı sarı, gözleri büyük, yeşil madeni parıltılı, kenarları kırmızıdır. Toraks, abdomene oranla daha açık renkli olup üst tarafında ikinci segmentin alt yarısı ile dördüncü segmentin alt kısmının üçte ikisini kapsayan grimsi renkte iki şerit vardır. Kanatları geniş olup, üzerinde siyah ve soluk kahverengimsi şeritler bulunur. Ayrıca kanatların dip kısmına yakın yerlerde, küçük nokta ve lekeler mevcuttur. Bacakları kırmızımsı sarı olup, üzerinde sarı ve siyah kıllar bulunur (Şekil 47a). Dişilerde abdomenin sonunda, kılıç şeklinde sivri bir ovipozitörü vardır.
Yumurtaları mekik şeklinde ve beyazdır. Larvası, beyaz renkli ve bacaksız, baş tarafı sivri, arkası (abdomenin sonu) küt bir yapıda olup, vücudu 11 segmentten oluşmaktadır (Şekil 47b,c). Pupa, koyu kahverenginde olup fıçı şeklindedir (Şekil 47b).
Akdeniz meyvesineği kışı, toprakta pupa veya ağaç üzerinde kalmış ya da yere dökülmüş meyvelerde, larva veya pupa olarak geçirir. Ancak, son yıllarda Akdeniz Bölgesi’nde erginlerine kış aylarında da rastlanmaktadır. İklim koşullarına bağlı olarak ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginler beslendikten sonra meyvelerin vurma olgunluğuna (renk dönüşümünün görüldüğü yani olgunlaşma başlangıcı) gelmesinden itibaren, yumurtalarını meyvelerin kabuğu altına ovipozitörleri ile açtıkları deliğe bırakırlar.
Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin etli kısmı ile beslenerek üç dönem geçirir ve olgun larvalar kendilerini toprağa atarak, toprağın 2–3 cm derinliğinde pupa olurlar. Larvaların gelişme süresi, sıcaklığa bağlı olarak 9-18 gün arasında değişir.
Pupa süresi, yazın 10–12 gündür. Pupadan çıkan erginler 4-7 gün beslendikten sonra eşey olgunluğuna erişir. Dişilerin yumurta bırakmaları için, sıcaklığın 16°C’nin üzerinde olması gerekir. Bir dişi ömrü boyunca yaklaşık 200-300 yumurta bırakabilir. Ergin ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür. Bu zararlı, Ege Bölgesi’nde yılda 4–5, Akdeniz Bölgesi’nde 7-8 döl verebilir.
Akdeniz meyvesineği erginleri; turunçgil ve nar meyvelerinin vurma olgunluğuna geldiği dönemde yumurta bıraktıkları noktalarda sarımsı lekelere, olgun meyvelere yumurta bıraktıkları noktalarda ise kahverengimsi lekelere neden olurlar (Şekil 48a). Akdeniz meyvesineği’nin larvaları, meyveleri kurtlandırmak suretiyle zarar yapar.
Meyvenin etli kısmında beslenen larvalar, meyvenin bu kısımlarında bir yumuşama ve çöküntü meydana getirir (Şekil 48b,c). Zarar görmüş meyveler, vaktinden önce olgunlaşır ve yere dökülür. Akdeniz meyvesineği, diğer konukçularına göre ayvada daha geç dönemde zarar yapmaktadır. Zarar oranı bölgelere göre %5-80 arasında değişmektedir.
İlgili Ürünler
Dünyadaki subtropik ve tropik iklime sahip hemen hemen tüm ülkelerde yayılmış durumda bulunan bu zararlı ülkemizde de Akdeniz ve Ege Bölgelerinin sahil şeridinde yıl boyunca görülmektedir.
Polifag bir zararlıdır. Limon çeşitleri hariç turunçgil, kayısı, ayva, şeftali, nektarin, incir, trabzon hurması, nar, elma, armut, yenidünya, avokado, hintinciri, hünnap ve bunların yabani türleri ülkemizde tespit edilen en önemli konukçularıdır.
Parazitoitleri
Akdeniz meyvesineği’nin özellikle Braconidae ve Chalcididae familyalarına ait birçok larva ve pupa parazitoiti vardır. Ancak ülkemizde, doğal düşmanlarına ait bir kayıt yoktur.
Akdeniz Meyvesineği Mücadelesi
Kültürel Önlemler
- Zararlının ana konukçusu olduğu bilinen, bir ürün ile yeni tesis edilecek meyve bahçesine ara konukçuluk eden şeftali, nektarin, incir, Trabzon hurması, nar ve ayva gibi meyveler dikilmemeli ve bunlarla karışık bahçe kurulmamalıdır.
- Dökülen bulaşık meyveler toplanıp derin çukurlara gömülmelidir.
- Hasattan sonra ağaç üzerinde kalmış meyve bırakılmamalıdır.
Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele
Ülkemizde biyolojik mücadelesi yapılmamaktadır. Bazı ülkelerde laboratuvar koşullarında üretilen bireylerin, iyonize radyasyon ile kısırlaştırılıp doğal popülasyonları içine salınması şeklinde ve ayrıca parazitoit salımı ile birlikte kombineli olarak uygulamalar yapılmaktadır.
Kimyasal Mücadele
Meyvelerin ben düşme döneminde yapılan kontrollerde ilk vuruk görüldüğünde veya tuzaklarda ilk ergin yakalandığında hemen ilaçlamaya başlanır (Şekil 49). İlaçlamadan sonra tuzaklarda ergin yakalanmaya devam ediyorsa hasada 10 gün kalana kadar, 7-10 gün aralıklarla ilaçlamaya devam edilebilir. Akdeniz meyvesineği kimyasal mücadelesinde “Zehirli Yem Kısmi Dal” yöntemi kullanılır. Bunun için hazırlanan cezbedici+insektisit karışımı ağaçların güneydoğu yönündeki bir dalında 1m²’lik alan ıslanacak şekilde (100-150 ml ilaçlı su olacak şekilde) uygulanır. İlaçlamada
bir sıra ilaçlanır, bir sıra atlanır. İkinci aşamada ise, ilaçlanmayan sıralar ilaçlanarak daha önce ilaçlanan sıralar boş geçilir. Ağaçlar içten dışa doğru kuru yer kalmayacak şekilde ilaçlanır.
Günlük sıcaklık 16°C’nin altına düştüğünde ilaçlamaya gerek duyulmaz.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları Ek 4’de verilmiştir.
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. Ayşe ÖZDEM, Dr. Arzu AYDAR, Cemil HANTAŞ, Dr. M. Selçuk BAŞARAN, Dr. Aynur KARAHAN, Dr. Vildan BOZKURT, Dr. Münevver KODAN, Dr. Ercan CANIHOŞ, Ali Ferhan MORCA, Dr. N. Mükerrem ÇELİKER, Dr. Naim ÖZTÜRK, Gamze ERDURMUŞ, Dr. Işıl ÖZDEMİR, Ülkem TANIKER (2017). Elma, Armut ve Ayva Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI