Tanımı ve Yaşayışı
Erginlerinin kanat açıklığı 11–13 mm olup, ön kanatları kahverengimsi siyah, arka kanatlar gri pullarla kaplıdır. Kelebek dinlenme halinde iken, ön kanatların ortasındaki beyaz pullar, ters V şeklinde görülür. Abdomen ve bacaklar gümüşi pullarla kaplıdır.
Yumurtalar, 0.8 mm boyunda ve mercimek şeklindedir. Yeni bırakıldığında saydam olan yumurta, daha sonra kirli sarıya döner. Gelişme ilerledikçe kırmızı halka belirir ve genç larva oluşunca bu halka kaybolur. Bundan sonra yumurta içerisinde larva görülür. Yumurtadan yeni çıktığı zaman 0.9 mm boyunda olan larva, gelişmesini tamamladığında 8.5 mm boyuna ulaşır. Sürgünde beslenen larvalar pembe veya açık kırmızı, meyvelerde beslenenler ise kızılımsı sarıdır.
Larvaların son abdomen segmentinin alt kısmında, kahve renkli beş dişli anal tarak diğer Grapholita türlerinden ayırıcı özelliğidir. Pupa 6.5 mm boyunda, mekik şeklinde, önceleri sarı daha sonra koyu kahve rengindedir.
Doğu meyve güvesi kışı, ağaçların gövdelerindeki kabuk altlarında, yarık ve çatlaklarda, toprak yarıklarında ve meyve paketleme yerlerindeki, ördükleri bir kokon içerisinde olgun larva döneminde geçirir. İlkbaharda yaklaşık bir ay pupa döneminden sonra, kışlayan döl erginleri çıkmaya başlar. Sıcaklığa bağlı olarak temmuza kadar çıkış devam eder. Kelebekler alaca karanlık sıcaklığı 15ºC'nin üzerine çıktığında ağaçların tüysüz yeşil kısımlarına ve daha çok yaprakların altına yumurtalarını koyarlar. Bir dişi ortalama 50 yumurta bırakır. Yumurtalar ilkbaharda 15-20 günde, yaz aylarında 3-5 günde açılır. Birinci döl larvaları 12-15 günlük gelişme süresince şeftali ve nektarin ağaçlarının sürgünlerinde beslenir. Bir larva 2-5 sürgüne zarar verir. Zararlının ikinci ve üçüncü döl larvaları meyvelerde beslenir. Şeftali ve nektarin meyveleri hasat edildikten sonra çıkan kelebekler diğer konukçulara geçer. Diğer konukçuların meyvelerinde 1-2 döl daha vererek kışa girer. Doğu meyve güvesi yılda 4–5 döl verir.
Zarar Şekli, Ekonomik Önemi ve Yayılışı
Larvalar, sürgün ve meyvelere zarar verir. Konukçularının sürgünlerinin uç veya uca yakın kısmından girerek sürgün boyunca açtığı galerilerde beslenir. Saldırıya uğrayan sürgün solarak devrilir. Larva sürgünü terk ettikten sonra, sürgün ucu 2-5 cm uzunluğunda kurur. Popülasyonun yüksek olduğu bahçelerde bütün sürgün uçlarının kuruduğu görülebilir. Kuruyan sürgünlerden yenileri çıktığı için fidan ve genç şeftali ve nektarin ağaçları çalılaşır. Sürgün zararı özellikle fidanlıklarda ve genç ağaçlarda önemlidir.
Larvalar meyvelere, sap çukurunda veya meyvelerin birbirine temas ettiği yerlerden girerler. Meyveye giren larva, doğrudan meyve merkezine yönelir. Çekirdek civarındaki meyve etinde beslenerek olgunlaşan larvalar açtıkları galeriden meyveyi terk eder. Meyveye giriş ve çıkış yerlerinde zamk görülür. Doğu meyve güvesi, ayva, elma ve armutta sadece meyvelerde beslenmek suretiyle zarar yapar. Ayva, elma ve armut bahçelerinde meyvenin farklı dönemlerinde zarar yapabilir. Ancak, en önemli zararı ben düşme döneminde bırakılan yumurtalardan çıkan larvaların hasat öncesi oluşturduğu zarardır. Doğu meyve güvesi ayva, elma ve armutta, özellikle orta ve geççi şeftali ve nektarin çeşitlerinin hasadının bitiminden sonra daha çok zarar yapmaktadır.
Yumuşak çekirdekli meyvelere giren larva, bir süre kabuk altında açtığı galeride beslendikten sonra çekirdek evine doğru ilerler. Bir meyvede birden fazla larva beslenebilir. Karadeniz Bölgesi’nde geççi şeftali çeşitlerinde meyvede bulaşma oranı %40, ayva ve muşmulada %100 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca larvaların açtıkları deliklerden çeşitli funguslar girerek, meyvelerin çürümesine neden olur. Zararlı ülkemizin bütün bölgelerinde görülebilmektedir.
Konukçuları
Şeftali ve nektarin birinci dereceden konukçusudur. Diğer meyvelerden ayva, kayısı, elma, armut ve muşmula konukçularıdır. Ayrıca, kiraz ve vişne fidanlarının sürgünlerinde de zararlı olmaktadır.
İlgili Ürünler
Doğal Düşmanları ve Etkinlikleri
Doğu meyve güvesi’nin doğada tespit edilmiş birçok doğal düşmanı bulunmaktadır. Karadeniz ve Marmara Bölgelerinde aşağıdaki parazitoit ve predatörler saptanmıştır.
Parazitoitleri
Trichogramma evanescens West. Hym.: Trichogrammatidae
Apanteles anarsiae Faure & Alabouvette Hym.: Braconidae
A. glomeratus L. Hym.: Braconidae
Ascogaster rufipes L. Hym.: Braconidae
Macrocentrus lineris Nees. Hym.: Braconidae
Meteorus sp. Hym.: Braconidae
Periclora gestroci K. Hym.: Belulidae
Brachimeria intermedia Perk. Hym.: Chalcididae
Paralitomastix pyrlidis Arhw. Hym.: Encyrtidae
P. varicarnis Nees. Hym.: Encyrtidae
Ephialtes subglabratus L. Hym.: Ichneumonidae
Pimpla lugligator F. Hym.: Ichneumonidae
Pristomerus vulnerator Panz. Hym.: Ichneumonidae
Predatörü
Haemetopadie pluviallis L. Dip.: Tabanidae
Mücadelesi
Kültürel önlemler
- Şeftali ve nektarin bahçelerinde ilk dölün zararı sürgünlerde olmaktadır. Zarara uğrayan sürgünlerin haftada bir kesilmesi zararlının popülasyonunu önemli ölçüde azaltacaktır.
- Ayva, elma ve armut bahçeleri şeftali ve nektarin bahçelerinden uzakta kurulmalıdır.
- Meyve depoları, Doğu meyve güvesi’nin en uygun kışlama yeri olduğundan bu gibi yerler, bahçenin uzağında inşa edilmelidir.
- Ağaçların altına dökülen kurtlu meyveler imha edilmelidir.
Biyolojik Mücadele
Karadeniz Bölgesi’nde yapılan çalışmalarda, yumurta parazitoiti T. evanescens’in, Doğu meyvegüvesi’nin en önemli doğal düşmanı olduğu ve bu parazitoitin, doğal koşullarda %34.3 oranında etkin olduğu tespit edilmiştir. Doğal düşmanların, özellikle T. evanescens’in korunması ve etkinliğinin artırılması için gerekli önlemler alınmalıdır. Kimyasal mücadele gerekiyorsa doğal düşmanlara yan etkisi en az olan bitki koruma ürünleri tercih edilmelidir.
Kimyasal Mücadele
İlaçlama zamanı
Doğu meyve güvesi ile bulaşık şeftali ve nektarin fidanları ve yeni kurulmuş şeftali ve nektarin bahçelerinde, sürgün zararı nedeniyle taç şekli bozulacağından, sürgünlerde ilk giriş görüldüğünde ilaçlanmaya başlanmalıdır. Meyveye yatmış şeftali ve nektarin ağaçlarında ise sürgün zararı ihmal edilebilir. Erkenci şeftali ve nektarin çeşitlerinde meyve hasadına kadar larvalar taze sürgülerde beslendiğinden meyvelerde zarar az görülür ve ilaçlamaya gerek kalmaz.
Orta ve geççi şeftali ve nektarin çeşitlerinde ise kimyasal mücadeleye esas zararlının yumurtadan çıkan larvasının meyve girmeden önce öldürülmesidir. Bu amaçla şeftali ve nektarin çeşitlerinde eşeysel çekici tuzakta, tuzak başına haftada 20 ve daha fazla kelebek yakalanması halinde veya birinci döl sürgün zararı %5’ten fazla olduğunda meyvedeki zararı önlemek için ilaçlama gerekir.
Bahçeye mart sonunda eşeysel çekici tuzaklar 100 ağaca bir tuzak gelecek şekilde ergin çıkışından yaklaşık 7-10 gün önce bahçenin uygun bir yerindeki ağacın güney veya güneydoğu yönüne ve yerden 1.5-2 metre yükseklikte asılır. İlaçlamalara tuzaklarda ilk ergin yakalandıktan sonra etkili sıcaklıklar toplamı (ETS)1 400 gün-dereceye ulaştığında başlanıp, ilacın etki süresine göre ikinci ilaçlama yapılır. Yada gelişmesini tamamlayan birinci döl larvaların terk ettiği sürgünler görüldükten 15 gün sonra başlanmalı ve ilacın etki süresi dikkate alınarak, orta geççi çeşitlerde 2 ilaçlama, geççi çeşitlerde 3 ilaçlama yapılmalıdır.
Doğu meyve güvesi’ne karşı ayva, elma ve armut bahçelerinden erken fenolojik dönemlerde ilaçlamaya gerek duyulmamakta olup, ben düşme döneminde bir ilaçlama yeterlidir. Ancak,zararlının popülasyonu ve zarar durumu takip edilerek gerektiğinde ayva bahçelerinde ikinci bir ilaçlama önerilebilir.
Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları
Bakanlığın “Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı" ile "Bitki Koruma Ürünleri Veri Tabanı Mobil Uygulaması” nda yayınlanan ve tavsiye edilen bitki koruma ürünü kullanılır.
Kullanılacak alet ve makineler
İlaçlamada hidrolik bahçe pülverizatörü veya motorlu bahçe pülverizatörü kullanılır.
İlaçlama tekniği
Ağaçlar içten dışa doğru kuru yer kalmayacak şekilde kaplama ilaçlanmalıdır.
Uygulamanın Değerlendirilmesi
İlaçlama yapılan bahçelerde 10 ağacın meyveleri hasat zamanı kurtlu ve sağlam olarak sayılmalıdır. Kurtlu ve sağlam meyveler toplam meyve sayısına oranlanarak uygulamanın etkisi belirlenir. Zarar oranının %2’den az olması durumunda mücadele başarılı kabul edilir.