Tarım ve Orman Bakanlığı
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı
Ziraai Mücadele Teknik ve İdari Müdürlüğü

Elma Çoklu Sürgün Fitoplazması

Hastalık Mücadelesi
25 Aralık Cumartesi
Elma Çoklu Sürgün Fitoplazması Mücadelesi & İlaçları
Özet
Elma çoklu sürgün fitoplazması belirtileri, kültürel önlemleri ve kimyasal mücadele yöntemlerini öğrenin.
0
Paylaş

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Hastalık etmeni tek hücreli, hücre çeperi olmayan, konukçuları dışında yaşayamayan ve suni besi yerinde kültüre alınamayan fitoplazmadır. Etmen, konukçu bitkilerin sadece floem dokularında bulunur. Ayrıca floemden beslenen vektör böceklerinin bünyesinde bulunup çoğalabilir.

Enfekteli vektör böcekler veya anaçlar ilkbaharda ilk enfeksiyon kaynağını oluşturur. Fitoplazmanın bitki içindeki dağılımı, floem demetlerinin aktivitesine bağlı olarak,
mevsime göre değişim gösterir. Etmen, kış aylarında ağacın köklerindeki floem dokularında canlılığını devam ettirir. Takip eden ilkbaharda ise köklerden tekrar ağacın toprak üstü kısımlarına taşınabilir ve floem dokusunu kolonize eder.

Etmen, enfekteli çoğaltım materyali, doğal yollardan kök kaynaşması, vektör böcekler ve küsküt (Cuscuta spp.) gibi yabancı otlar ile taşınır ve yayılır. Polen ve tohumla taşınmaz. Ayrıca, Cacopsylla picta ile persistent olarak taşınır ve yayılır.

Enfekteli böceklerin dölleri fitoplazmayı nakledebilir. Vektör böceğin erginleri kışlamak için ibreli ağaçlara göç eder, ilkbaharda yumurtalarını bırakmak için tekrar elma bahçeleri ve yakın çevresine gelir. Hastalık belirtilerinin ortaya çıkışı sıcaklığa bağlıdır. Genellikle hastalık belirtileri 21-24°C arasında görülür, 29-32°C’de ise belirti çıkışı baskılanır.

Hastalığın ilk belirtisi sonbaharda uçta yer alan tomurcukların geç gelişmesi ve yan tomurcukların çok küçük oluşmasıdır. Enfeksiyonu takip eden ilk 2 veya 3 yıl içerisinde, bu tomurcuklardan ikincil sürgünler meydana gelir. İkincil sürgünlerin ana sürgün ile arasındaki açı sağlıklı ağaçlara kıyasla daha dar olup, ağaçlarda zamanla cadısüpürgesi görünümü oluşur. Enfekteli ağaçlarda sürgünler incelir, yapraklar normalden daha erken oluşur, dökülür ve ağaç zayıf düşer (Şekil 114a). Sürgünün uç kısmında, yaprakların bir arada oluşmasından dolayı “rozetleşme” belirtisi meydana gelir (Şekil 114b, 115a). Rozetleşme belirtisi, çinko eksikliği nedeniyle görülen rozetleşme belirtisi ile karıştırılabilir.

Elma Çoklu Sürgün Fitoplazması
Şekil 114. a) Candidatus Phytoplasma mali ile enfekteli elma ağacının genel görüntüsü b) Candidatus Phytoplasma mali ile enfekteli elma sürgünlerinin uç kısmında yaprakların bir arada oluşması şeklinde görülen rozetleşme belirtisi

Enfekteli yapraklar ince, düzensiz testere gibi dişli, daha küçük ve kırılgandırlar. Özellikle kireçli topraklarda, normalden daha açık yeşildirler, ayrıca sararma ve kızarma da görülebilir. Yapraklardaki kızarma daha çok yaz sonuna doğru sonbaharda ortaya çıkar. Enfekteli ağaçlarda yaprakçıklar (stipul) normalden daha uzun ve her yaprak için dört adet olabilir. Yaprak sapları ise normalden daha kısa oluşur (Şekil 115b)

İlgili Ürünler

Çiçeklenme bazen yaz sonuna veya sonbahara kadar gecikse de enfekteli ağaçlarda çiçeklerin çoğu normal gelişir. Meyvelerin büyüklüğü belirgin olarak azalır. Meyvede hem şeker hem de asidite azaldığı için meyvenin tadı kötüleşir. Meyve sapları normalden daha uzun ve incedir. Çanak ve yaprak sapı çukurları sığ ve geniş bir hal alır. Bundan dolayı meyveler daha düz ve basık görünümlüdür. Çekirdekler ve çekirdek boşlukları ise daha küçük oluşur.

Şekil 115. a) Candidatus Phytoplasma mali ile enfekteli elma sürgününün ucundaki rozetleşme belirtisi b) Golden Delicious elma çeşidinde daralan yaprak ayası, sararma, uzamış ve genişlemiş yaprakçıklar (sağda), sağlıklı yaprak (solda).

Hastalıklı ağaçlarda kabuk kırmızımsı kahverengi renk alır. Kabuğun altında nekrotik alanlar oluşabilir ve bazı dallar kuruyabilir. Şiddetli enfeksiyon koşullarında ağaçlar ölür, ancak hafif enfeksiyonlarda ilk 2-3 yılda ortaya çıkan ani belirtiler daha sonra ortadan kalkabilir. İyi bir gübreleme ve budama programı uygulandığında ağaçlar normal büyüklükte meyveler oluşturabilir. Genç ağaçlar yaşlı ağaçlara göre daha fazla etkilenir. Enfeksiyon latent olarak da gerçekleşebilir.

Bu hastalık etmeni ile enfekteli ağaçların Elma küllemesi (Podosphaera leucotricha)’ne karşı hassasiyeti artar. Elmanın yanı sıra sert çekirdekli meyve ağaçlarından erik, kayısı ve kiraz da konukçuları arasındadır.

Elma Çoklu Sürgün Fitoplazması Mücadelesi

Kültürel Önlemler

  • Sertifikalı üretim materyalleri kullanılmalıdır.
  • Hastalığa dayanıklı veya tolerant ağaçlardan alınan aşı gözü, kalem ve çelikler kullanılmalıdır.
  • Bahçede dengeli bir gübreleme programı uygulanmalıdır.
  • Hastalığın görüldüğü bahçelerdeki enfekteli bitkiler imha edilmelidir.
  • Hastalık etmeninin potansiyel vektörü C. picta ve diğer pisillidler ile mücadele edilmelidir.
  • Küskütle mücadele edilmelidir.
  • Florina, Priscilla Idared, McIntosh, Starkrimson, Starking, Golden Delicious ve Granny Smith gibi hassas çeşitler yerine Cortland ve Spartan gibi daha tolerant çeşitler kullanılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Etkin bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.

Kaynaklar

Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.

Orijinal Makale

Dr. Ayşe ÖZDEM, Dr. Arzu AYDAR, Cemil HANTAŞ, Dr. M. Selçuk BAŞARAN, Dr. Aynur KARAHAN, Dr. Vildan BOZKURT, Dr. Münevver KODAN, Dr. Ercan CANIHOŞ, Ali Ferhan MORCA, Dr. N. Mükerrem ÇELİKER, Dr. Naim ÖZTÜRK, Gamze ERDURMUŞ, Dr. Işıl ÖZDEMİR, Ülkem TANIKER (2017). Elma, Armut ve Ayva Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI