Elma, Armut ve Ayvada Armillaria Kök Çürüklüğü

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Armillaria kök çürüklüğüne Armillaria mellea fungal etmeni neden olmaktadır. Hastalık etmeni toprak kökenli bir fungus olup, şapkalı mantarlardandır. Şapkalarını sonbaharın ilk yağmurlarından sonra genellikle ağaçların kökboğazında ve kökboğazına yakın toprak yüzeyinde oluşturur. Şapkalar sarımsı kahverenginde ve 5-15 cm çapındadır. Bu şapkalar miselyumlardan oluşan rizomorfların ucunda meydana gelir. Rizomorflar kalın, silindir şeklinde, önceleri beyaz, sonra koyulaşan miselyum uzantılarıdır.

Fungus hem toprakta, hem de odun dokusunda yaşar, ölü ağaçlarda ve toprakta kalan kök parçalarında uzun süre yaşamını sürdürür. Nemli yerlerde iyi gelişme olanağı bulur. Kabukta gelişen rizomorflar incedir ve kabuk ile odun dokusu arasında yelpaze şeklindeki gelişmesi ile Armillaria enfeksiyonunun tanısı için tipiktir (Şekil 106).

Orman ve meyve ağaçlarının köklerinde çürüklük yaparak ağaçların ölümüne neden olur. Hastalığa yakalanan ağaçlarda sürgün oluşumu azalır, yapraklar sararır ve dökülür, sürgün ve dallar ölmeye ve kurumaya başlar ve sonuçta ağaçlar tamamen kurur. Bu belirtilerin oluşumu ve ağaçların ölümü 4 yıl içinde gerçekleşebilir, ancak şiddetli enfeksiyon koşullarında 1-2 yıl içinde ağaçlar kuruyabilir. Hastalığa yakalanmış ağaçların kökleri incelendiğinde, ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadar, kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz fungal tabakanın oluştuğu görülür. Hastalığın başlangıcında odun dokusu açık kahverengindedir, daha sonra sarımtrak veya beyaz süngerimsi dokuya dönüşür.

Hastalık ağaçların yaşamlarının kısalmasına, ağacın verim yaşında ölümüne neden olduğu için ekonomik açıdan önemlidir.‍

Ormandan açılan veya orman alanlarına yakın bahçelerde daha fazla görülmektedir. Etmen polifagdır. Konukçuları orman ve meyve ağaçlarıdır. Meyve ağaçlarından elma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytinde; orman ağaçlarından ise kestane, ceviz, meşe ve iğne yapraklılarda yaygın olarak görülmektedir.

Elma, Armut ve Ayvada Armillaria Kök Çürüklüğü Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Ağaçlar sağlam ve sağlıklı yetiştirilmelidir. Köklerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
• Ağaçlar derin dikilmemeli, yüzey sulaması yapılmamalıdır.
• Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan fungusun şapkaları ve oluştukları yerdeki kök parçaları imha edilmelidir.
• Kuruyan ağaçlar bahçeden kökleri ile birlikte sökülerek imha edilmeli ve yerlerinde kireç söndürülmelidir.
• Hastalık bahçenin belli kesimlerinde ise rizomorfların sağlam ağaçlara ulaşmaması için hasta olanlar 60 cm derinlik ve 30 cm genişlikteki hendekler ile izole edilmelidir.
• Çevre bahçelerde hastalık görülüyorsa, sel sularının getireceği hastalıklı parçaların girişini önlemek için bahçenin çevresine 60-70 cm derinlikte hendekler açılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

İlaçlamalara hastalık görüldüğünde başlanmalıdır. Hastalık yeni başlamış ise; hasta kökler kesilip, hasta kısımlar temizlendikten sonra bu yerlere %5’lik Bordo bulamacı, %2’lik göztaşı veya %5’lik karaboya ilaçlarından biri fırça ile sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri aşı macunu veya 750 g ardıç katranı + 250 g göztaşı karışımı ile kapatılır.

Hastalığın görüldüğü, bahçedeki sağlam ağaçları korumak için, sonbaharda veya ilkbahar başında ağaçların iz düşümleri %2’lik göztaşı ile m²’ye 10 L ilaçlı su gelecek şekilde ilaçlanmalıdır.

Elma, Armut ve Ayvada Armillaria İçin Kullanılabilecek İlaçlar

Kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları aşağıda verilmiştir.

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Geçici olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri
%25 Metalik Bakıra eşdeğer %98 Bakır Sülfat	Suda çözünen kristal	2000 g göztaşı (m²ye 10 l ilaçlı su)	-	M1