Elma ve Armutta Memeli Pas

Elmada Gymnosporangium confusum Plowr., armutta Gymosporangium fuscum D.C. fungal etmenleri memeli pas hastalığına yol açmaktadır. Hastalık etmenleri, yaşam döngüsünün esial dönemini elma ve armutta, telial dönemini ise ara konukçusu olan ardıç türlerinde (Juniperus oxycedrus L. ve J.excelsa Bieb) tamamlar.

Hastalık etmeni, ardıç ağacının sürgünlerinde eylül-ekim aylarında oluşturduğu fusoit şeklinde telial tümörlerde kışı geçirir. Burada 4-5 yıl canlılığını sürdürebilir ve her yıl ilkbaharda enfeksiyon kaynağı oluşturur. Bu tümörlerde şubat ayında spor dilleri meydana gelir (Şekil 96). Spor dilleri koyu kahverenginde olup, minimum 5 C, maksimum 20 C’de oluşurlar ve üzerinde binlerce teliospor bulunur. Yağışlı hava koşullarında teliosporlar çimlenerek, elma ve armut ağaçlarını enfekte eden bazidiosporları meydana getirirler. Bazidiosporların oluşabilmesi için en az 1-2 saat yağmur yağdıktan sonra, 14 saat kuru hava gereklidir. Ardıç ağaçları üzerinde oluşan bazidiosporlar nisan ve mayıs aylarında 40 günlük süre içinde doğaya yayılarak, elma ve armut ağaçlarında primer enfeksiyonları oluştururlar.

İlk enfeksiyonlardan 22-29 gün sonra, elma ve armut yapraklarının üst yüzünde önce sarımsı kahverengi pikniyum denilen kabarcıklar oluşur
ve olgunlaşırlar (Şekil 97a). Daha sonra yaprağın alt yüzeyinde, spermagoniyum lekesinin altında, enfeksiyondan 78- 98 gün sonra (temmuz ayında) esiyum oluşur. Ağustos-eylül aylarında meme şeklinde esiyum keseleri ve bu keselerde esiyosporlar meydana gelir (Şekil 97b). Esiyosporlar eylül-ekim aylarında esiyum keselerinin patlamasıyla doğaya yayılırlar. Esiyosporlar, civarda bulunan ardıç ağaçlarının sürgün ve dallarını enfekte ederek kışı orada geçirir ve yaz başında telial tümörleri oluşturarak yaşam döngüsünü tamamlar.

Hastalık etmeni yapraklarda, meyvelerde, meyve saplarında ve yeni oluşan sürgünlerde belirti oluşturmaktadır. Yaz aylarında yaprakların üst yüzeyinde turuncu renkte, yuvarlak veya uzunca lekeler görülür. Lekelerin ortası kabarık durumdadır ve yakından bakılınca küçük siyah noktacıklar şeklinde pikniyumlar görülebilir. Bu lekelerin bulunduğu yerlerde yaprağın alt yüzeyinde içinde esiyosporlar bulunduran meme şeklinde çıkıntılar oluşur (Şekil 97c). Aynı oluşumlar meyve ve dallar üzerinde de görülür.

Şiddetli enfeksiyon koşulları yaprakların dökülmesine neden olur. Ağaç üzerinde kalan enfekteli yapraklar ise yeterli fotosentez yapamadığından ağaçta gelişme geriliği meydana gelir. Sonuçta ağaç zayıflar ve verimden düşer.

Hastalığa yakalanmış meyveler ise küçük ve şekilsizdir (Şekil 97d). Hastalığın epidemi yaptığı yıllarda meyveler fındık iriliğinde kalır ve dökülür. Bu durum kalitenin bozulmasına, verimin de düşmesine neden olmaktadır. Hastalığın epidemi yaptığı yıllarda üründe %100’e varan oranda kayıplara neden olabilmektedir.

Hastalık, elma ve armut yetiştiriciliği yapılan tüm bölgelerde görülebilmektedir. Konukçuları elma, armut ve ahlat ağaçlarıdır. Telial dönemini geçirdiği ara konukçuları olan ardıç türleri ise Juniperus oxycedrus L. ve J. excelsa Bieb’tir.

 

Elma ve Armutta Memeli Pas Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Elma ve armut yetiştiriciliğinin ekonomik olarak yapıldığı bölgelerde bahçelerin etrafına çit veya süs bitkisi olarak ardıç türleri dikilmemelidir.
• Ardıç ağaçlarının orman şeklinde bulunduğu yerlerde elma ve armut yetiştirilmemelidir.

Kimyasal Mücadele

İlaçlama zamanı

Elma bahçelerinde

1. ilaçlama: Çiçek tomurcukları patladıktan sonra (Kırmızı rozet dönemi başlangıcında),
2. İlaçlama: Çiçek taç yaprakları tamamen dökülünce,
3. İlaçlama: 2. ilaçlamadan 15 gün sonra yapılmalıdır.

Armut bahçelerinde

1. ilaçlama: Çiçek tomurcukları patlamadan hemen önce,
2. ilaçlama: Çiçekler beyaz rozet devresinde,
3. ilaçlama: Çiçek taç yapraklarının %80-90’ı döküldüğü zaman yapılmalıdır.

Genellikle 3 ilaçlama yeterli olmakla beraber, ilkbaharın yağışlı geçtiği iklim koşullarında, kullanılan ilacın etki süresi ve son ilaçlama ile hasat arasındaki süre dikkate alınarak yağışlar bitinceye kadar ilaçlamalara devam edilir.

Armut memeli pası için kullanılacak bitki koruma ürünleri ve dozları aşağıda verilmiştir.

Etkili madde adı ve oranı (%)	Formülasyon tipi	Doz (100 litre suya)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Kontrollü olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri
%25 Metalik bakıra eşdeğer %98 Bakır sülfat	Suda çözünen kristaller	%1’lik Borda bulamacı çiçek tomurcukları patlamak üzereyken	21	M1
%50 Metalik bakıra eşdeğer bakır oksi klorür	WP-WG	400g	21	M1
%50 Metalik Bakıra eşdeğer %84 Bakır Oksiklorür	WP	400g	-	M1