Tanımı Yaşayışı ve Zarar Şekli
Erginler; 8–11 mm uzunluğunda ve 4–6 mm genişliğindedir. Baş üçgen şeklinde boyu genişliğinden daha uzun ön kısmı sivridir. Başın orta kısımları koyu genellikle açık kirli sarıdır. Vücudun üzerinde yan yana önden arkaya uzanan siyah ve kirli sarı çizgiler bulunur (Şekil 10).
Erginler yaz sonunda havaların çok ısındığı dönemlerde kışı geçirdikleri 1.500–2.000m yükseklikteki kışlak adını verdiğimiz dağ ve tepelere çıkarlar. Havaların soğuması ile birlikte aktiviteleri kesilir, duraklama dönemine girerler. Kışı uyuşuk halde meşe, kirpigeven, kirpiotu, çam, ayıkulağı gibi bitkilerin altlarında, dökülen yaprakların altında toprağın 4–8 cm derinliğinde geçirirler. Genellikle meşe bitkilerini seçerler. İlkbaharda havaların ısınması ile birlikte (Nisan sonu-Mayıs başı) 11–15°C'de devamlı olmayan hareketleri, 19–22°C'lerde artar ve toplu olarak kışlaktan ovaya uçarlar. Hava sıcaklığının 20°C'nin üzerinde devam etmesi halinde kışlağı 3–5 günde terkederler. Havaların yağışlı ve serin gittiği günlerde iniş süresi uzamaktadır. Kışlaktan ovaya inen kışlamış erginler başaklı ve gelişmiş ekinleri seçerler.
İnişten 10–15 gün sonrasına kadar beslenirler ve çiftleşirler. KE hububatın kardeşlenme döneminde, bitkileri kökboğazının üstünden sokup emerek KURTBOĞAZI (Göbekkurusu) zararını meydana getirirler. Bu durumda zarar görmüş bitki başak bağlamaz. KE hububatın başaklanma döneminde başak sapını
emerek bitkinin tane bağlamasını önler. Bu zarar şekline AKBAŞAK denir.
Kımıl 3.-5. dönem nimfler ve YNE’ler tanelerde beslenmesi sonucu, taneler çimlenme güçlerini kaybederler, ekmeklik ve makarnalık özelliklerini de yitirirler. Dişiler yumurtalarını 12-18’lik yumurta paketleri halinde başaklara, saplara, yaprak yüzlerine, toprak üstüne, yabancı otlara bırakırlar (Şekil 11). Yumurtalar açık leylak-devetüyü renginde fıçı şeklinde olup çıkış kapağı belirgindir. Bir dişi yaşamı süresince 150–180 adet yumurta bırakır.
Yumurtadan çıkan bireylere nimf denir (Şekil 12). Yumurtadan çıkan nimfler 5 gömlek değiştirerek (5 nimf dönemi) Yeni Nesil Ergin olurlar. Nimf dönemi ortalama 20–30 gün sürer. YNE havaların ısınmasıyla kışlaklara çekilir. Zararlı yılda 1 döl verir.
Doğal Düşmanları
Ergin ve yumurta parazitoitleri vardır. Orta Anadolu Bölgesinde tespit edilen ergin parazitoidi Gymnosoma desertorum Rond (Diptera:Tachinidae)’dur. Yumurta parazitoitleri ise; Trissolcus rufiventris (Mayr), T. semistriatus (Nees.), T. simoni (Mayr) (Hymenoptera: Scelionidae)’dir.
İlgili Ürünler
Bunlar aynı zamanda sünenin de yumurta parazitoitleridir. Ayrıca kışlaklarda Beauveria bassiana gibi bazı hastalık etmenleri de kımılın ölümüne neden olmakta ve erginlerde çok az oranda da parazitoit nematod Agamermis’e rastlanılmaktadır.
Buğdayda Kımıl'ın Mücadelesi
Kültürel Mücadele
- Erken gelişen buğday çeşitlerinin ekimi,
- Zamanında ekim,
- Tarlanın iyi hazırlanması,
- Nadasın iyi uygulanması,
- Tarla içindeki yabancı ot mücadelesinin iyi yapılması,
- Hasadın geciktirilmemesi,
- Polikültür tarım yapılması,
- Yeşil alan oluşturulması, ağaç ve çalılıkların korunması,
- Çayır ve mera alanlarının korunması,
- Arpa ve buğday ekilişlerinin ayrı ayrı ve toplu olarak ekilişinin sağlanması,
- Anızın kesinlikle yakılmaması.
Biyolojik Mücadele
Kımılın doğada çoğalmasını sınırlayan parazitoit ve predatörler bulunmaktadır. Bunlar içinde de en önemlileri yumurta parazitoitleri Trissolcus türleridir. Yumurta parazitoitlerinin, doğada çoğalmalarını elverişli hale getirmek ve korumak oldukça önemlidir. Bunun için hububat üretimi yapılan alanlarda yeşil alan oluşturma (ağaçlandırma) ve polikültür tarım yapılması önerilmektedir.
Doğada var olan ve korunmasına mutlak suretle ihtiyaç duyulan yumurta parazitoitleri Kımıl mücadelesi açısından büyük önem kazanmaktadır. Diğer bir ifadeyle doğada uygun koşullarda oluşan doğal parazitlenme, Kımıl mücadelesinde alanların daralmasında büyük bir etkendir.
Kimyasal Mücadele
Kımıl mücadelesi esas olarak Kışlamış Erginlere karşı yapılır. Kışlaktan ovaya göç iyi izlenerek mücadeleye sağlıklı bir şekilde karar verilir. Bu amaçla hava koşullarına bağlı olarak Nisan ayının 2. yarısından itibaren kışlaklarda kımıl hareketleri izlenmeye başlanır ve ilk uçuşlar görüldüğü günden itibaren kışlakların çevresindeki hububat ekiliş alanları Kımıl bakımından kontrol edilir.
Zararlının dağılmasına ve yumurta bırakmasına fırsat verilmeden toplu iniş alanlarında 2 adet KE/m² ve üzerindeki yoğunluk bulunan hububat ekilişlerinde hemen mücadeleye geçilir. KE mücadelesi yapılmayan ya da KE mücadelesi yapılmasına rağmen bazı alanlarda, eğer nimf+YNE popülasyonu eşiğin üzerinde ise(10 nimf+YNE/m² ve fazlası); 4.-5. dönem nimf ve YNE’lerin birlikte olduğu dönemde de ilaçlama yapılmalıdır.
Kımıl KE, Nimf+YNE’lere karşı kullanılacak ilaçlar Ek 4’de(tablodan görüntüleyebilir ya da ekleri direkt olarak indirebilirsin) verilmektedir.
Aktif madde adı ve oranı | Formülasyon tipi | Doz | Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün) | Etki Mekanizması |
---|---|---|---|---|
Güvenli olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
Kontrollü olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
Lambda Cyhalothrin 50 g/l | CS | 45m1/da | 14 | 3 |
Geçici olarak tavsiye edilen bitki koruma ürünleri | ||||
Deltamethrin, 120 g/1 | EC | 7,5 ml/da | 3 | 3 |
Kaynaklar
Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.
Orijinal Makale
Dr. M. Selçuk BAŞARAN, Dr. Numan E. BABAROĞLU, Dr. Eda AKSOY, Dr. Mehmet DUMAN, Doç. Dr. Adnan TÜLEK, Ekrem KAYA, Abdullah YILMAZ, A. Faik YILDIRIM, Dr. Münevver KODAN, Dr. Arzu AYDAR (2017). Buğday Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI