Turunçgil Gözenek Viroidi

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Hastalık önceleri Xyloporosis olarak da isimlendirilmiştir. Exocortis (Cüceleşme) viroidinin bulunduğu her yerde rastlanılabilir. Hastalık, her türlü aşı materyali ile taşınabilir. Ayrıca, budama aletleri ve aşı bıçağı ile mekanik olarak da taşınır.

Hastalık, ağacın yaprak ve gövdesinde değişik belirtiler gösterir. Yaprakta genellikle aşılamadan 2-3 yıl, bazen de 8-10 yıl sonra sararma, yaprağın damar aralarında çinko eksikliğini andıran, sarı küçük benekler meydana gelir. Bu yapraklar sağlıklı ağaçlara göre daha küçüktür. Hastalığın ilerlemesi halinde yaprakların bir kısmı dökülür.

Gövdede ise, bitkiler 8-10 yaşını geçtikten sonra hastalık belirtilerini göstermeye başlar. Çok hassas olan orlando tangelo ve Citrus macrophylla gibi çeşitlerde belirtilerin ortaya çıkışı 18-48 ay gibi kısa bir sürede gerçekleşir. Satsuma mandarini 8 yıldan önce belirti göstermez. İlk belirti, aşının anaçla birleştiği kısımda, kabukta 2-3 mm kalınlığında kahverengi küçük lekeler halinde görülür (Şekil 130a). Bu lekeler ağaç yaşı ilerledikçe, aşının kabuk kısmından yukarıya doğru ilerler ve kabuk kısmının içi tamamen kahverengileşerek kalınlaşır.

Kabuğun iç kısmında testere veya balık dişi şeklinde çıkıntılar ve gövde kısmında da bu çıkıntıların karşıtı olan girintiler gözlenir (Şekil 130b). Kabuk bıçakla kesildiğinde, kabuk içinde zamklı noktaların görülmesi tipiktir (130c).

Hastalanan ağaçların gelişmesi yavaşlar, ağaçlar bodurlaşır ve taç büyüklükleri yaklaşık olarak sağlamların yarısı veya 1/3 oranında küçülür. Hastalık, turunç ve üç yapraklı anaç üzerine aşılanmış portakal, altıntop ve limonlarda belirti göstermemesine rağmen, verim kaybına neden olur. Mandarinlerde ise, erken enfeksiyonlarda şiddetli reaksiyonlar görülebilir.

Hastalığa duyarlı konukçular; Citrus macrophylla, mandarinler, klemantin, satsuma, kumquat, Rangpur lime, tatlı laym ve tangelolardır. Portakal, altıntop, limon, ekşi laym dayanıklı konukçularıdır. Tolerant anaçlar; üç yapraklı, citrange’lar, citrumelo’lar, kaba limon ve turunç’tur.

Turunçgil Gözenek Viroidi Mücadelesi

• Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
• Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
• Budama alet ve ekipmanları ağaçtan ağaca geçerken %3’lük sodyum hipoklorid solüsyonuna batırılarak dezenfekte edilmelidir.
• Araziye dikilen genç fidanlar sık sık kontrol edilip, hastalık belirtisini gösterenler kökleri ile beraber derhal sökülmeli ve imha edilmelidir.
• Vektörle taşınabilen viral etmenlerin mücadelesi ZMTT’ na göre yapılmalıdır.
• Hastalığı taşıyan vektörlere konukçuluk etmeleri bakımından yabancı ot mücadelesine önem verilmelidir.