Turunçgil Psorosis Virüsü

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Psorosis virüsünün yol açtığı hastalık, ülkemizde “kavlama” olarak bilinmektedir. Virüs, bitkinin tüm aksamında bulunmaktadır.

Hastalık, her türlü aşı materyali ile yayılmaktadır. Psorosis grubu virüs hastalıkları kendi aralarında birçok farklılığa sahip olup, mekanik olarak, tohumla veya kök teması ile taşınabilmektedir. Tohumla taşınma Carrizo ve Troyer citrange’larda görülmektedir. Kavlama hastalık grubundaki bütün etmenler erken ilkbahar döneminde genç yaprakların damarlarında 0,25–1,0 mm genişliğinde soluk çizgiler oluşturur (Şekil 136). Bu belirtiler genellikle olgun yapraklarda kaybolur. Psorosis grubu içinde Psorosis A, Psorosis B, Citrus ringspot virus (CtRSV) ve Arjantin Psorosis yer almaktadır.

Kavlama A (Psorosis A)

Ağaçların gövde ve kalın dal kabuklarının pul veya parçalar halinde dökülmesine neden olur (Şekil 137a). Kabuğun soyulması, hassas çeşitler olan portakal, mandarin ve altıntopta görülür. Turunç, limon ve kaba limon dış kabuk belirtisi oluşturmaz. Kabuk kavlamaları ağaçlarda 5 -6 yaşından itibaren kendini göstermeye başlar. Kavlayan kabuğun altındaki kısım sarımsı bir renk alır ve ilkbaharda kavlanan kısımlarda zamk akıntısı oluşabilir. Hastalığın ilerlemiş safhalarında ağaçların tepe kısımlarında, yaprak sararmaları (Şekil 137b), dal kurumaları meydana gelir ve sonuçta ağaç ölebilir.

Kavlama B (Psorosis B)

Psorosis A’ya nazaran ağaçları daha çabuk öldürür. Psorosis B, genç yapraklarda klorotik lekelenmeler ve damarlarda soluk çizgiler oluşturur. Olgun yaprak ve olgunlaşmamış meyvelerde halka şeklinde ve çeşitli büyüklükte yuvarlak açık sarı veya beyaz renkte lekeler meydana getirir. Olgun yaprakların alt yüzeyinde kahverengi kabartılar oluşabilir. Meyvelerdeki lekelerin kenarlarında doku çökmelerine de rastlanılmaktadır. Kesilen ağacın gövdesinin odun kısmında Psorosis A’daki gibi kahverengi lekelenme görülmez. Psorosis B hastalığına yakalanan ağaçlar birkaç yıl içinde ölebilir.

Citrus ringspot virus (CtRSV)

Psorosis B’ye benzer belirtiler gösterir. Otsu bitkilere mekanik olarak taşınabilir ve altıntop fidanlarının yapraklarında olduğu gibi halka şeklinde yuvarlak lekeler oluşturur.

Arjantin Psorosis

En şiddetli ve yıkıcı tipidir. Mekanik olarak taşınmaz ve yayılma şekli bilinmemekle birlikte hızlı bir yayılma gösterir. Hastalığın turunçgiller dışında başka bir konukçusu yoktur.
‍

Türkiye’de Psorosis A dışındaki tipler tespit edilmemiştir.

Turunçgil Psorosis Virüsü Mücadelesi

• Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
• Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
• Budama alet ve ekipmanları ağaçtan ağaca geçerken %3’lük sodyum hipoklorid solüsyonuna batırılarak dezenfekte edilmelidir.
• Araziye dikilen genç fidanlar sık sık kontrol edilip, hastalık belirtisini gösterenler kökleri ile beraber derhal sökülmeli ve imha edilmelidir.
• Vektörle taşınabilen viral etmenlerin mücadelesi ZMTT’ na göre yapılmalıdır.
• Hastalığı taşıyan vektörlere konukçuluk etmeleri bakımından yabancı ot mücadelesine önem verilmelidir.