Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Turuçgil klorotik cücelik virüsü (CCDaV) ülkemizde ilk kez 1980’li yılların sonlarında İçel ili ve ilçelerinde ortaya çıkmış ve kısa süre içerisinde Doğu Akdeniz Bölgesi turunçgil üretim alanlarına yayılmıştır. CCDaV, 3640 nükleotid uzunluğunda, tek sarmal DNA içeren Geminiviridae familyasına ait bir hastalık etmenidir. Virüs bulaşık aşı gözüyle, budama aletleriyle ve Defne beyazsineği (Parabemisia myricae, Homoptera: Aleyrodidae) ile semipersistent olarak taşınmaktadır. Bu hastalık dünyada beyazsinek ile taşınan ilk turunçgil virüs hastalığıdır.

Enfekteli bitkilerde ilk simptomlar ilkbahar sürgünlerinde ortaya çıkmaktadır. En belirgin simptomlar genç yapraklarda çok tipik olan V şeklinde bir çıkıntının oluşumu, renk açılması; olgun yapraklarda ise kıvırcıklaşma, deformasyon, kayık şekli oluşumu, kloroz ve yaprak alanlarının küçülmesi şeklinde meydana gelmektedir (Şekil 143). Hastalığa çok duyarlı olan limon çeşitlerinde taze sürgünlerde şok simptomlar ortaya çıkabilmektedir. Özellikle portakal çeşitlerinde belirtileri görmek için çok yakından ve dikkatli bir şekilde incelemek gerekmektedir. Belirtiler ilkbahar ve sonbahar aylarında, aktif sürgün dönemlerinde daha belirgin olarak ortaya çıkmaktadır.

‍

Simptomlar genelde farklı çeşitlerde farklı şekillerde ortaya çıkmakla birlikte, bazen aynı çeşitte ve hatta aynı bitki üzerinde bile farklı olabilmektedir. Örneğin hastalığa en duyarlı çeşitlerden biri olan kaba limon üzerinde belirtiler bazen tüm yaprakta sararma ve kloroz şeklinde meydana gelirken, bazen de yaprağın belirli bir alanında sınırlı kalacak şekilde kloroz veya sararma halinde kendini göstermektedir. Hastalık etmeni az veya çok tüm turunçgil çeşitlerini etkilemekte ancak, belirtinin şiddeti farklı olmaktadır. Örneğin, bir mandarin çeşidi olan Marisol’de simptomlar ilk oluşan sürgünler üzerindeki genç yapraklarda hafif renk açılması şeklinde ortaya çıkmakta ve yaprak olgunlaştığında ise bu simptomlar kaybolmaktadır. Diğer bir mandarin çeşidi olan Okitsu wase ise hastalıktan çok şiddetli bir şekilde etkilenmekte, genç veya olgun tüm yapraklarında belirtiler görülmektedir.

2016 yılında yapılan bir araştırmada CCDaV’nin Çin’deki varlığı saptanmıştır. Hastalık ülkemizde ise Doğu Akdeniz Bölgesi’nde (Adana, İçel ve Hatay illerinde) rapor edilmiştir. Ülkemizin diğer turunçgil üretim bölgelerindeki varlığı henüz bilinmemektedir.

Limon, kaba limon, altıntop, mandarin ve tangelolar hastalık etmeninin ana konukçularıdır. Bunun yanında, portakal ve bazı mandarin çeşitlerinin (Marisol, Hernandina, Robinson) diğer çeşitlere oranla hastalığa biraz daha tolerant olduğu gözlemsel olarak saptanmıştır.

Turunçgil Klorotik Cücelik Virüsü Mücadelesi

• Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
• Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
• Budama alet ve ekipmanları ağaçtan ağaca geçerken %3’lük sodyum hipoklorid solüsyonuna batırılarak dezenfekte edilmelidir.
• Araziye dikilen genç fidanlar sık sık kontrol edilip, hastalık belirtisini gösterenler kökleri ile beraber derhal sökülmeli ve imha edilmelidir.
• Vektörle taşınabilen viral etmenlerin mücadelesi ZMTT’ na göre yapılmalıdır.
• Hastalığı taşıyan vektörlere konukçuluk etmeleri bakımından yabancı ot mücadelesine önem verilmelidir.