Turunçgil Sarı Damar Açılması Virüsü

Etmenin tanımı, yaşayışı ve hastalık belirtileri

Limon ve turunçta hastalık oluşturan bu etmen, Citrus yellow vein clearing virus (CYVCV) olarak adlandırılmaktadır. Bu etmen, yalnızca turunç, limon, Etrog citron (C. medica var ‘Etrog’) ve Rangpur lime (Citrus x limonia) tür ve hibritlerinde hastalık belirtileri göstermektedir. Hastalık etmeni, diğer turunçgil [Citrus L., Fortunella

Swingle, Poncirus Raf ] bitkileri ve bunların melezlerinde latent olarak bulunabilir. Yaprak bitleri, tohum hariç üretim materyali ve mekanik olarak budama aletleriyle yayılabilen bu hastalık etmeninin otsu konukçuları da mevcuttur.

Bu etmenin yayılmasında yaprak biti türleri; Aphis craccivora Koch ve A. spiraecola Patch (Hemiptera; Aphididae) rol oynamaktadır. Kanatlı formdaki yaprak bitleri, komşu bahçe ve tarlalardaki diğer konukçu bitkilere hastalığı taşıyabilmektedir.

CYVCV tarafından oluşturulan hastalık belirtileri, genel olarak limon yapraklarında gözlenir. Belirtiler; yapraklarda buruşukluk, sarı renklenmeler, ana ve yan damarlarda
uzunlamasına renk açılmaları (Şekil 144 (a)), yaprakta ve kenarlarında değişen şiddette kıvrılmalar ve yaprağın alt kısmında damarlar boyunca hafif kahverengileşme (Şekil 144 (b)), yaprak boyutunda küçülme, meyve iriliği ve kalitesinde azalma şeklinde sıralanabilir. Aynı belirtiler turunç bitkilerinde de gözlenir.

Yaprak dökümüne de yol açan bu hastalık, ağaç yapraklarındaki deformasyonlar ile birlikte meyve boyutlarında küçülme, üründe verim ve kalite yönünden azalmalara da neden olmaktadır.

Bu etmen Pakistan, Hindistan ve Çin’de turunçgil yetiştiriciliği yapılan alanlardaki limon, turunç, E. citron ve Rangpur lime tür ve hibritlerinde rapor edilmiştir. Ülkemizde, bugüne kadar CYVCV’nin varlığı yalnızca Adana’da, Çukurova Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi limon parsellerinde ve Yüreğir İlçesi sınırlarında birkaç lokasyondaki limon türlerinde belirlenmiştir. Otsu konukçuları arasında; fasulye (Phaseolus vulgaris Linnaeus), börülce [Vigna unguiculata (Linnaeus) Walpers] ve kinoa (Chenopodium quinoa Willdenow) türleri yer almaktadır.

Bu etmen ile bulaşık olduğu belirlenen ağaçlar;‍

• Kökten sökülerek yapraklarıyla beraber imha edilmeli,
• Hastalıklı ağaçların köklerinin söküldüğü çukurlara sönmemiş kireç doldurularak kapatılmalı,
• Fasulye, börülce ve kinoa’dan oluşan otsu konukçuları, turunçgil alanlarında ara dikim şeklinde yetiştirilmemeli ve vektör yaprak bitleri ile mücadele, ilgili teknik talimatta belirtildiği şekilde sürdürülmelidir.

Turunçgil Sarı Damar Açılması Virüsü Mücadelesi

• Hastalık etmenlerinden ari sertifikalı fidan kullanılmalıdır.
• Hastalığa dayanıklı anaç kullanılmalıdır.
• Budama alet ve ekipmanları ağaçtan ağaca geçerken %3’lük sodyum hipoklorid solüsyonuna batırılarak dezenfekte edilmelidir.
• Araziye dikilen genç fidanlar sık sık kontrol edilip, hastalık belirtisini gösterenler kökleri ile beraber derhal sökülmeli ve imha edilmelidir.
• Vektörle taşınabilen viral etmenlerin mücadelesi ZMTT’ na göre yapılmalıdır.
• Hastalığı taşıyan vektörlere konukçuluk etmeleri bakımından yabancı ot mücadelesine önem verilmelidir.