Zeytin Fidan Tırtılı

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Ergin kelebeğin kanat açıklığı 22-33 mm’dir. Genel görünüşü parlak beyaz renkte olup, ön bacakları hariç böceğin tüm vücudu beyaz pullarla kaplıdır. Ön kanatların üst kenarı boyunca kahverengi ince bir bant bulunur. Bu bantlar boyunca birbirinden farklı büyüklüklerde 4 adet siyah leke bulunur. Bileşik gözleri dışa doğru belirgindir. Antenleri kıl şeklinde ve açık kahverengidir (Şekil 12).

Yumurtası, ortalama 0,9 mm boyundadır (Şekil 12). Taze zeytin yapraklarının alt ve üst yüzeyine genellikle de damar boyunca bazen tek tek, bazen de 10’lu, 40’lı veya maksimum 120’li kümeler halinde bırakılır. İlk bırakılan yumurtalar beyaz, soluk sarı renkte ve yassılaşmış elips şeklindedir. Açılmaya yakın yumurtanın rengi koyulaşır ve larvalar yumurtanın içinde belirmeye başlar.

Larvası yumurtadan ilk çıktığı zaman sarı renkte olup, daha sonra yeşile döner. Baş vücuda göre daha açık renktedir (Şekil 12). Larvaların her segmentin yanında 3 çift küçük kıl ve ilk iki segmentinde birer çift siyah leke bulunur. Olgun larvanın boyu 20- 25 mm’dir. Olgun hale gelen larvaların segmentleri büzülür, vücut kısalır ve larvalar birleştirdikleri yapraklar arasında ağ örerek pupa olur. Pupa ilk oluştuğunda açık sarımsı yeşil olup, daha sonra kahverengileşmeye başlar.

Kışı, toprak altında ve ılık geçtiği yıllarda ise taze yaprakları birleştirerek bu yaprakların arasında son dönem larva olarak geçirir. İlk erginler mayıs ayı sonu-haziran ayı ortalarında görülür. Günün alacakaranlık periyodunda aktif olup, gündüzleri zeytin dallarının sürgünleri arasında gizlenirler.

Laboratuvar koşullarında, ömürleri boyunca larva, gelişmesini 14-23 günde tamamlar. Pupa dönemi 6-10 gün içinde sona erer ve ergin çıkışları başlar. Ergin ömrü 10-20 gündür. Bursa ili zeytinliklerinde ağustos, eylül ve ekim-kasım aylarında birbiri içine girmiş 2 döl ve 1 kısmi döl verir. Son dölün larvaları sıcaklık ortalamalarının 9°C’ye düştüğü aralık ayı sonundan itibaren kışlamaya çekilir. Literatür bilgilerine göre, Zeytin fidantırtılı’nın çıkış ve zarar meydana getirme zamanları bölgeden bölgeye değişiklikler gösterebilir. Nitekim, yabancı ülkelerde yapılan çalışmalarda zararlının Akdeniz sahillerinde daha fazla döl verdiği (3–6 döl) belirtilmektedir.

Yumurtadan çıkan larvalar, taze bir yaprak bulup üzerinde beslenmeye başlar. Genç larvanın ilk tercihi, taze zeytin fidanları veya sürgünleridir. Bakımsız bahçelerde zeytin gövdesinin yanlarında bulunan kökten veya gövdeden çıkmış obur sürgünler larvalar tarafından özellikle tercih edilir. Genç larvalar taze zeytin yapraklarında beslenirken dantelimsi zarar meydana getirir. Zeytin Fidan Tırtılı 3. larva döneminden sonra çok oburca beslenip zeytin yapraklarının tamamını tüketebilir. Larvalar, zeytin fidanlarının tüm taze sürgünlerini, zeytin ağaçlarının ise ertesi yıl meyve verecek yeni sürgünleri ile diğer sürgünlerini tamamen yiyebilir. Larva popülasyonunun çok yüksek olduğu durumlarda ise, 3. larva döneminden sonra zeytinin ben düşme döneminde olgunlaşmamış meyvelerle de beslenirler. Larvalar, zeytin meyvelerinin kabuğunu kemirerek beslenmeye başlar ve meyve etini çekirdeğe kadar yer.

Zeytin Fidan Tırtılı, ülkemizde zeytin yetiştirilen alanlarda yayılış gösterebilir.

Konukçuları: Zeytin fidan tırtılının birçok konukçusu vardır. Ülkemizde Zeytin dışında Dişbudak (Fraxinus fruticans L.), Yasemin (Jasminum sp.), Kurtbağrı (Ligustrum sp.) ve Akçakesme (Phillyrea media L.) üzerinde beslendiği görülmüştür.

Doğal Düşmanları

Ülkemizde Zeytin Fidan Tırtılı'nın parazitoiti Apanteles syleptae Ferrière. (Hym.:Braconidae) ve predatörü olarak Chrysoperla carnea (Steph.) (Neur.:Chrysopidae) saptanmıştır.

Zeytin Fidan Tırtılı Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Bahçe kenarlarında veya çevresinde bulunan zararlının diğer konukçularının yok edilmesi birinci döl larvalarının beslenmesini engellemesi bakımından yararlıdır. Ayrıca, toprak altında kışlayan larvaların soğuk günlerde toprak yüzeyine çıkarılması için kış aylarında yapılacak toprak işlemesi yararlıdır. İlk dönem larvaların obur sürgünleri sevdiği ve bunlar üzerinde kolay gelişebildiği göz önüne alınarak, bunların temizlenip yakılması ve böylece larva popülasyonunun düşürülmesi mümkündür. Bununla beraber, taze sürgün oluşumunu teşvik edici, aşırı azotlu gübreleme ve sulamadan kaçınılmalıdır. Yeni tesis edilecek bahçelerde sertifikalı zeytin fidanı kullanılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

Zeytin Fidan Tırtılı, genelde Nisan’dan başlayıp Kasım ayına kadar, zeytinlerin taze sürgün ve meyvelerinde zarar yapmaktadır.

Zeytin bahçelerinde yapılan kontrollerde taze sürgünlerde zararlının yumurtası ve larvaları görülmeye başlandığında kontroller sıklaştırılır. Bu kontrollerde %10 canlı larva veya bulaşık sürgün görüldüğünde kimyasal mücadeleye karar verilir.