Zeytinde Armillaria Kök Çürüklüğü Hastalığı

Tanımı, Yaşayışı ve Hastalık Belirtileri

Hastalık etmeni toprak kökenli bir fungus olup, şapkalı mantarlardandır. Şapkalarını sonbaharın ilk yağmurlarından sonra genellikle ağaçların kökboğazında ve kökboğazına yakın toprak yüzeyinde oluşturur. Şapkalar sarımsı kahverenginde (Şekil 23), ve 5–15 cm çapındadır. Bu şapkalar miselyumlardan oluşan rizomorfların ucunda meydana gelir. Rizomorflar kalın, silindir şeklinde, önceleri beyaz, sonra koyulaşan miselyum uzantılarıdır.

Fungus hem toprakta, hem de odun dokusunda yaşar, ölü ağaçlarda ve toprakta kalan kök parçalarında uzun süre yaşamını sürdürür. Nemli yerlerde iyi gelişme olanağı bulur. Kabukta gelişen rizomorflar incedir ve kabuk ile odun dokusu arasında yelpaze şeklindeki gelişmesi ile Armillaria enfeksiyonunun tanısı için tipiktir. Kambiyum dokusunu ve kabuğu öldürür. Toprakta gelişimini sürdüren rizomorf kahverengi-siyah bir kabukla çevrilidir. Yeraltında 5-15 cm derinlikte nadiren 30 cm derinlikte gelişimini sürdürür ve yılda 1-2 m uzar. Rizomorflar büyüme ve yayılma sırasında sağlıklı ağaçlara ulaşarak kökten enfekte eder.

Orman ve meyve ağaçlarının köklerinde çürüklük yapar. Hastalığa yakalanan ağaçlarda sürgün oluşumu azalır, yapraklar sararır ve dökülür. Sürgün ve dallar kurumaya başlar ve sonuçta ağaçlar tamamen ölür. Bu belirtilerin oluşumu ve ağaçların ölümü 4 yıl içinde gerçekleşebilir. Ancak şiddetli enfeksiyon koşullarında 1-2 yıl içinde ağaçlar kuruyabilir. Hastalığa yakalanmış ağaçların kökleri incelendiğinde, ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadar, kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz fungal tabakanın oluştuğu görülür (Şekil 23). Hastalığın başlangıcında odun dokusu açık kahverengindedir, daha sonra sarımtrak veya beyaz süngerimsi dokuya dönüşür.

Hastalık, ağaçların yaşamlarının kısalmasına, ağacın verimli olduğu dönemde ölümüne neden olduğu için ekonomik açıdan önemlidir. Hastalık daha çok, ormandan açılan veya orman alanlarına yakın, toprak yapısı ağır, uzun süre su tutan ve kültürel işlemlerin tekniğine uygun olarak yapılmadığı bahçelerde görülmektedir.

Hastalığın yaygın olarak görüldüğü meyve ağaçları elma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz; orman ağaçları ise meşe ve iğne yapraklılardır.

Zeytinde Armillaria Kök Çürüklüğü Hastalığının Mücadelesi

Kültürel Önlemler

• Ağaçlar sağlıklı yetiştirilmelidir. Köklerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
• Ağaçlar derin dikilmemeli, yüzey sulaması yapılmamalıdır
• Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan fungusun şapkaları ve oluştukları yerdeki kök parçaları imha edilmelidir.
• Kuruyan ağaçlar bahçeden kökleri ile birlikte sökülerek imha edilmeli ve yerlerinde kireç söndürülmelidir. Bu şekilde ağaç sökülen alanlara, en az 3 yıl herhangi bir meyve fidanı dikilmemelidir.
• Hastalık bahçenin belli kesimlerinde ise rizomorfların sağlam ağaçlara ulaşmaması için hasta olanlar 60 cm derinlik ve 30 cm genişlikteki hendekler ile izole edilmelidir.
• Çevre bahçelerde hastalığın bulunduğu durumlarda sel sularının getireceği hastalıklı parçaların girişini önlemek için bahçenin çevresine 60-70 cm derinlikte hendekler açılmalıdır.

Kimyasal Mücadele

• Hastalık yeni başlamış ise hasta kökler kesilip, hasta kısımlar kazındıktan sonra bu yerlere %5’lik Bordo Bulamacı, %2’lik Göztaşı fırça ile sürülmelidir. İlaç kuruduktan sonra, üzerine aşı macunu sürülmeli veya temizlenen yerlerdeki yaralar, 750g ardıç katranı + 250g Göztaşı karışımı ile kapatılmalıdır.
• Kökler tamamen hasta ise ağaç, ince köklere kadar sökülerek, kendi çukurunda yakılır. Yerine sönmemiş kireç veya %2’lik Formalin dökülerek kapatılır.
• Hastalığın görüldüğü, bahçedeki sağlam ağaçları korumak için, sonbaharda veya ilkbahar başında ağaçların iz düşümleri %2’lik göztaşı ile m²’ye 10 l ilaçlı su gelecek şekilde ilaçlanmalıdır.

Zeytinde Armillaria Kök Çürüklüğü Hastalığı İçin Önerilen İlaçlar

Aktif madde adı ve oranı	Formülasyon Tipi	Doz (100l su)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Kontrollü olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Geçici olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Bakır sülfat %98	Suda çözünen kristal	2000 g (m2 ye 10 litre ilaçlı su)		M1