Tarım ve Orman Bakanlığı
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı
Ziraai Mücadele Teknik ve İdari Müdürlüğü

Zeytin Sineği

Zararlı Mücadelesi
25 Aralık Cumartesi
Zeytin Sineği Mücadelesi & İlaçları
Özet
Zeytin Sineği için kültürel önlemleri, doğal düşmanları, biyolojik, fiziksel ve kimyasal mücadele yöntemlerini öğrenin.
0
Paylaş
Zeytin sineği, zeytinin ana zararlısıdır. Ülkemizde hemen hemen tüm zeytin alanlarında bulunur.

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Ergin, 4-6 mm boyunda, parlak kahve ve bal renklidir. Baş ve antenler sarı, thorax üzerinde 3 adet açık kahverengi bant bulunur (Şekil 5). Dişilerde abdomen geniş yapılı olup, sonunda ovipozitör (yumurta koyma borusu) bulunur.

Yumurta 0,7-0,9 mm boyunda, mat beyaz renkli ve mekik şeklindedir (Şekil 5). Larva, bacaksız ve şeffaf, beyaz renklidir. Baş ince, vücudu geriye doğru kalınlaşır, konik silindirik görünümdedir (Şekil 5). Olgun larva 6,0-8,5 mm boyunda, 1,3-1,9 mm enindedir. Pupa, kahverengi ve fıçı şeklinde olup, boyu 3,8-5,0 mm, eni 1,7-2,0 mm’dir (Şekil 5).

Zeytin sineği ergini, yumurtası, larvası ve pupası
Şekil 5. Zeytin sineği ergini (a), yumurtası (b), larvası (c), pupası (d)

Zeytin sineği, çoğunlukla kışı toprağın 2-5 cm derinliğinde pupa halinde veya zeytinlik ve fundalıklarda ergin halinde geçirir. Kışlayan erginler, kabuklubitlerin ve yaprakbitlerinin tatlımsı salgıları, şekerli maddeler, karaağaç, çınar ve zeytin ağaçlarının akıntıları ve çiçek nektarları ile beslenirler. Erginler, toprak sıcaklığı 10°C’yi bulduğunda çıkmaya başlar, genel olarak yoğunluk hazirandan itibaren artar.

Meyvelerin yumurta konulmaya uygun hale gelmeye başladığı haziran sonlarında dişiler çiftleşir. Öncelikle vurma olgunluğuna gelmiş; iri, parlak ve yağlanmaya başlamış zeytin meyvelerini tercih ederler. Yumurtalarını ovipozitörleri ile V şeklinde açtıkları 0,5-1 mm derinliğindeki yarığa bırakır. Meyvede yumurta bırakılan yer, bir gün sonra koyu kahverengine dönüşür, buna “vuruk” denir. Bir dişi, her zeytin meyvesine ancak bir yumurta bırakabilir. Yoğunluğun yüksek olduğu yer ve yıllarda, bir zeytin meyvesine, farklı dişiler tarafından 7-9 adet yumurta bırakılabilir.

Yumurtanın açılma süresi, yaz aylarında 18°C’de 2 gün, sonbaharda ise 6-10 gündür. Bir dişi yaklaşık 200-250 yumurta koyabilir. Yumurtadan çıkan larva meyve etinde galeriler açarak beslenir. Üç larva dönemini tamamlayarak, olgun larva haline gelir. Larva gelişme süresini, 15-16 günde tamamlar ve meyve içinde pupa olur (Şekil 5). Pupa süresi, iklime bağlı olarak, 4-12 günden, bir kaç aya kadar devam edebilir. Son dölün larvaları kışı geçirmek üzere toprakta pupa olur. Bir dölünü, yaklaşık 30-40 günde tamamlar. Ege Bölgesinde 4-5, Marmara Bölgesinde ise 3-4 döl verir. Larva gelişme süresince, çekirdek etrafında galeriler açarak beslenir (Şekil 5). Böylece meyvelerin çürüyerek dökülmesine, zeytinyağı miktarının azalmasına, kısmen de yağda asitliğin yükselmesine neden olur. Özellikle sofralık zeytinlerde, zararı daha önemlidir.

Nemli ve ılıman bölgelerde, haziran sonu-temmuz başından itibaren, öncelikle salamuralık Gemlik ve Manzanilla çeşitleri ile yağlık Ladoelies zeytin çeşidinden başlamak üzere, yaz boyunca önemli zararlara neden olabilmektedir.

Mücadele yapılmazsa %15-30, salgın yıllarında ise %80’e kadar zarar yapabilir.

Konukçuları: Zeytin sineğinin başta gelen konukçusu, kültür zeytini adı verilen Olea europaea L.’dir. Yabani zeytin (Oleae oleaster L.) ve Akça kesme (Phyllyre sp.)’de de zararlı olur.

Doğal Düşmanları

Ülkemizde yapılan çalışmalarda, birçok doğal düşmanı saptanmıştır (Çizelge 2).

Parazitoitler

  • Aprostocetus epicharmus Walk. (Hym.:Chalcididae)
  • Cyrtoptyx dacicida Masi. (Hym.:Pteromalidae)
  • Cyrtoptyx latipes Rond. (Hym.:Pteromalidae)
  • Eurytoma parvula (Thom.) (Hym.:Eurytomidae)
  • Eurytoma strigrifrons (Thom.) (Hym.:Eurytomidae)
  • Eurytoma tibialis Boh. (Hym.: Eurytomidae)
  • Eupelmus urozonus Dalm. (Hym.:Eupelmidae)
  • Metaphycus silvestrii Sug. (Hym.:Encyrtidae)
  • Psyttalia (Opius) concolor Szelp. (Hym.:Braconidae)
  • Pnigalio mediterraneus (Fer. and Del.) (Hym.:Eulophidae)
  • Zaglyptus multicolor Grav. (Hym.:Ichneumonidae)

Predatörler

Nagusta goedeli (Klt.) (Hem. : Reduviidae)

Zeytin Sineğinin Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Pupaların yok edilmesi için, kış aylarında toprak işlenmelidir. Zarar periyodu boyunca 3-4 günde bir, kurtlu meyveler toplanarak zeytinlikten uzaklaştırılmalıdır. Sonbahardaki yoğun zararı önlenmek için, hasat dönemi yaklaşmış olan zeytin çeşitleri bekletilmeden erken hasat yapılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Ülkemizde yapılan çalışmalarda, Zeytin sineğinin pek çok parazitoiti ve bir avcısı saptanmıştır. Ancak bunlar, doğada zararlıyı tek başına kontrol altına alacak yoğunluk ve etkinlikte değildir. Özellikle yapılacak ilaçlamalarda, doğal dengeye daha az zararlı olan preparatlar seçilmelidir.

İlgili Ürünler

Zeytin sineğinin parazitoiti P. concolor, kitle halinde üretilerek, zeytin bahçelerine salınmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılmaktadır (Şekil 6). Bu parazitoit ile kitlesel tuzaklama kombine edilerek Zeytin sineği mücadelesinde başarı sağlanmıştır.

Biyoteknik Mücadele

Zeytin sineği popülasyonunun düşük olduğu, geniş alanlarda (en az 5-10 ha.) kitlesel tuzaklama metodu ile başarılı bir mücadele yapmak mümkündür. Bu amaçla bakanlıkça ruhsatlandırılmış tuzaklar kullanılmalıdır. Kitlesel tuzaklama zamanını belirlemek amacıyla McPhail ve feromonlu sarı yapışkan tuzaklar kullanılır (Şekil 6).

Bu tuzaklarda yakalanan Zeytin sineği sayısı artmaya başladığında, meyveler de vurma olgunluğuna yaklaşmışsa kitlesel tuzaklar bölgede aynı anda asılmalıdır. Kitlesel tuzaklama sistemlerinin, ilaçlamalarla kombine edilmesi ile ilaçlama sayısının azaltılması mümkündür.

zeytin sineğinin biyoteknik mücadelesi
Şekil 6. a) Opius concolor ergini, b) Kitlesel yakalama

Kimyasal Mücadele

McPhail tuzaklar ile feromonlu sarı yapışkan tuzaklardan faydalanılarak ergin popülasyonu izlenir. Tuzaklarda yakalanan ergin sayılarının artmaya başladığı temmuz–ağustos aylarında yapılan vuruk kontrollerinde, salamuralık çeşitlerde % 1, yağlık çeşitlerde ise %6-8 vuruk saptandığında, zehirli yem kısmi dal ilaçlaması veya kaplama ilaçlama şeklinde yapılmalıdır. Zeytinin yok yılında yağlık çeşitlerde eşik aşağı çekilebilir.

Doğal dengenin ve yararlı türlerin korunması için zehirli yem kısmi dal ilaçlaması tercih edilmelidir. Bu yöntem genellikle izole ve yarı izole bahçeler ile en az orta büyüklükte (40-50 dekar) bahçelerde uygulanmalıdır. Zehirli yem kısmi dal ilaçlamasında amaç, erginleri belirli bir noktaya çekerek öldürmektir. Bu amaçla “ilaç+cezbedici” karışımı, ilaçlama sıra atlamadan, ağaçların güneydoğu yönlerindeki 1,5-2 m²’lik kısmına, 150-200 ml zehirli yem karışımı düşecek şekilde atılır. İlaçlama düşük basınçlı ve içinde karıştırıcı bulunan sırt pülverizatörü ile yapılmalıdır. İlaçlamada 2-3 numaralı meme kullanılarak karışımın iri damlalar halinde yaprak ve meyvelerde tutunması sağlanmalıdır.

Bu yöntem dış bulaşmaların olmayacağı bahçelerde daha etkilidir. Kullanılan preparatın etki süresine bağlı olarak ilaçlamalar tekrarlanır, hasada 20 gün kalana kadar devam edilir. Kurak ve yağışsız dönemlerde ilaçlama aralığı, ergin ve vuruk sayımları göz önüne alınarak uzatılabilir.

Kaplama ilaçlama metodunun amacı ergin ve larvaların öldürülmesini hedef almaktır. Kaplama ilaçlamada, ağaçların her tarafı içten dışa ve dıştan içe olmak üzere iyice ilaçlanır. Bu ilaçlamada, özellikle meyvelerin ıslatılmasına dikkat edilmelidir. Kaplama ilaçlamada yüksek basınçlı motorlu pülverizatörler en uygun ilaçlama aleti olup, sıfır numaralı meme kullanılır.

Zeytin sineği mücadelesinde kullanılacak Bitki koruma ürünleri ve dozları Ek 4’de verilmiştir.

Zeytin Sineği İçin Kullanılacak Zirai İlaçlar

Aktif madde adı ve oranı Formülasyon Tipi Doz (100l su) Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün) Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Feromon % 0.01 + Deltamethrin% 0.0187 Tuzak Orta büyüklükteki ağaçlardan oluşan yeknesak zeytin bahçelerinde, iki ağaca bir tuzak, Büyük taçlı ağaçlardan oluşan bahçelerde ve yeknesak olmayan bahçelerde, her ağaca bir tuzak asılır.   Kitlesel yakalama
Spinosad 0.24 g/l CB 800 ml ilaç+ 800 ml su/ha 7 5
Spinosad 0.24 g/l CB 1 litre ilaç+ 10 litre su (kısmi dal ilaçlaması) 7 5
Azadirachtin A 10g/l EC 500 ml 3 18B
Kontrollü olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Lambda Cyhalothrin 50 g/l CS 30 ml 3 3
Ek4 - Zeytin Sineği mücadelesinde kullanılan ilaçlar ve dozları - * Pestisitlere karşı direnç gelişimini azaltmak için birbiri ardına yapılacak uygulamalarda etki mekanizması sütununda yer alan farklı harf ya da rakama sahip aktif maddelerin seçilmesine özen gösterilmelidir.

Kaynaklar

Bu makale, T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI’ndan alınmıştır. İçerikte hiçbir değişiklik yapılmamıştır.

Orijinal Makale

Dr. Tevfik TURANLI, Dr. Öncül K. CANER, Dr. Barbaros ÇETİNEL, Dr. Serpil ERİLMEZ, Dr. Latife ERTEN, Cemil HANTAŞ, Serkan KAPTAN, Dr. Yıldız SOKAT, Dr. Nursen ÜSTÜN, Dr. Ercan CANIHOŞ, Dr. N. Mükerrem ÇELİKER, Duygu DEMİRÖZ, Dr. Bilgin GÜVEN, Dr. Mehmet KAPLAN, Nuray KÖRÜKMEZ, Mustafa TÜFEKLİ (2017). Zeytin Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Ankara: T.C. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI