Zeytin Kara Koşnili

Tanımı, Yaşayışı ve Zarar Şekli

Ergin dişilerde renk koyu esmerden siyaha kadar değişir. Vücut yarım küre şeklinde kabarıktır. Üst yüzde “H” harfi şeklinde çıkıntılı bir işaret bulunur. Dişilerde vücut 4-6 mm boyda, 3-5,5 mm genişliğindedir (Şekil 15). Yumurta uzunca oval, ilk anda parlak krem renkli, embriyonun olgunlaşması ile turuncu renkte ve yumurtalı dişinin kabuğu altındadır. Zeytin Kara Koşnili yedi ayrı biyolojik dönem gösterir (Şekil 15).

Aktif larva, turuncuya yakın sarı renkte ve hareketlidir. Başının iki yanında nokta halinde siyah bir çift göz ve bunların önünde 6 segmentli antenler vardır. Birinci dönem larva yassı ve hareketsizdir. Renk önce sarı sonradan koyulaşır. Anten ve bacaklar vücuda yapışarak, hareketliliğini kaybeder. İkinci dönem larva, sarımsı bej renktedir.

Sırtta H harfine benzer bir şekil belirir ve çevresinde koyu kahverengi leke oluşur. Birinci dönem larvaya oranla vücut yüksekliği artar. Üçüncü dönem larva, kremsi bej renklidir. Enine ve boyuna daha çok gelişmiş, yükseklik artmış ve H harfi şeklindeki yapı iyice belirginleşmiştir (Şekil 15).

Kışı genellikle yapraklarda ikinci ve üçüncü dönem larva halinde geçirmesine rağmen diğer dönemlerine de rastlanabilir. Kışı geçiren larvalar, havaların ısınması ile sürgünlere göç edip, burada gelişerek ergin olur. İlk aktif larvalar, Akdeniz Bölgesinde mayısta, diğer bölgelerde haziranda görülmeye başlar. Bu periyot 1-3 ay kadar sürer. Yaz boyunca çıkan aktif larvalar 1–7 gün yaprak ve sürgünlerde dolaşarak, kendilerine uygun yer bulduktan sonra yerleşip beslenmeye devam eder. Yaz sonlarına doğru ikinci ve üçüncü dönem larva olurlar ve kışa bu durumda girerler. Ancak bazı bireyler ilk yumurta açılımından sonra yaz boyunca gelişmelerini hızla tamamlayarak sonbaharda tekrar aktif larva verir. Böylece kısmen ikinci dölü verebilir.

Zeytin Kara Koşnili'nin üreme gücü yüksektir. Bir dişi kabuğu altında 500-3000 adet yumurta sayılabilir. Ancak kışın sıcaklık 5–6 gün boyunca 0°C altına düştüğünde, yaz aylarında da kuru sıcakların etkisiyle önemli ölçüde doğal ölümler görülür.

Zeytin Kara Koşnili larva ve ergin dönemlerinde ağacın öz suyunu emerek beslenir ve aynı zamanda salgıladığı tatlı maddeler, bütün ağacı sarar. Bu tatlı madde üzerinde, saprofit funguslar ürer ve “Karaballık (fumajin)” meydana gelir. Daha sonrada bu kısımda siyah isli bir görünüm oluşur. Bir yandan öz suyun emilmesi, diğer yandan karaballığın fotosenteze engel olması, ağaçları zayıflatır ve verimde azalma olur.

Koşnilin yoğunluğu arttıkça, yaprak ve meyve dökümleri ile dallarda kurumalar başlar. Böyle zamanlarda, ürün kaybı %60–70 kadardır. Daha sonraki yıllarda ağaçlar hiç meyve vermez ve çalılaşmalar görülür. Zeytin Kara Koşnili, esas itibarı ile çeşitli zararlılara karşı yoğun ilaçlamaların yapıldığı, kültürel bakım işlemlerinin düzenli olarak yapılmadığı zeytin bahçelerinde sorun olmaktadır.

‍Konukçuları: Zararlının ana konukçusu zeytindir. Ayrıca, turunçgil, çınar, ayva, nar ve defne gibi bitkilerde de zarar yapmaktadır.

Doğal Düşmanları

Zeytin Kara Koşnili'nin Ülkemizde saptanan doğal düşmanları aşağıda verilmiştir.

Parazitoitler

• Aspidiotiphagus citrinus (Craw.) Hym.: Aphelinidae
• Cocophagus scutellaris (Dalm.) Hym.: Aphelinidae
• Chelionorus claviger Motsch. Hym.:Pteromalidae
• Scutellista cyanea Motsch. Hym.:Pteromalidae
• Metaphycus meteolus Timberlayt Hym.:Encyrtidae
• Metaphycus lounsburgi (Howard) Hym.:Encyrtidae
• Metaphycus flavus (Howard) Hym.:Encyrtidae
• Microterys lunatus (Dalman) Hym.:Encyrtidae

Predatörler

• Chilocorus bipustulatus L. Col.:Coccinellidae
• Exochomus quadripustulatus L. Col.:Coccinellidae
• Exochomus nicromaculatus Goeze Col.:Coccinellidae
• Exochomus flavipes L. Col.:Coccinellidae
• Symnus apetzi Muls. Col.:Coccinellidae
• Symnus rubromaculatus Goeze Col.:Coccinellidae
• Synharmonia conglobata L. Col.:Coccinellidae
• Chrsoperla carnea (Steph.) Neur.:Chrysopidae
• Nephus pallidiventris Mulsant Col.:Coccinellidae

Zeytin Karakoşnilinin Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Zeytin karakoşnili, kuvvetli ağaçlarda daha az yaşama şansı bulabildiğinden, çeşitli sebeplerle zayıf düşmüş ağaçları kuvvetlendirmek gerekir. Bu amaçla kuruyan dalların kesilmesi, ağaçların iç kısımlarının hava ve ışık almasını sağlayacak şekilde budanması ve gübrelemenin tekniğine uygun olarak yapılması gerekmektedir. Zeytin karakoşnili mücadelesinde, budama önemli bir rol oynar. Bunun için, bölgelere ve yıllara göre değişim gösteren, son don ve kırağıdan sonra budama yapılarak, zararlı popülasyonu düşürülmeli ve kimyasal ilaçlamalar olabildiğince azaltılmalıdır. Bahçe tesisinde sertifikalı fidanlar kullanılmalıdır.

Biyolojik Mücadele

Zeytin karakoşnilinin doğal düşmanları, çok fazla ve etkili olup, bütün bölgelerde rastlanmaktadır. Bunlar, kimyasal mücadele yapılmayan bahçelerde, zararlıyı baskı altında tutacak yoğunlukta bulunmaktadır. Doğal düşmanlar tarafından %50’nin üzerinde kontrol altına alınabildiği zamanlar kimyasal bir mücadele yapılmamalıdır.

Kimyasal Mücadele

Mevsim başında yapılacak kontrollerde, doğal düşmanların zararlıyı baskı altına alamadığı ve parazitlenmenin %50’nin altında kaldığı yerlerde, bu zararlıya karşı ilaçlama yapılabilir.

İlaçlama zamanı, aktif larva çıkışına göre saptanır. Bu amaçla, ilaçlama yapılacak bahçelerde, bahçeyi temsil edecek sayıda ağacın 4 ayrı yönünden 20-25 cm’lik birer sürgün alınarak eşik saptanmalıdır. 80-100 cm’lik sürgünde ortalama 4-6 adet ergin dişi koşnile ulaştığı zaman mayıs ayının sonlarından itibaren ve %50’sinin açıldığı devrede birinci ilaçlama, %90’nın açıldığı devrede ise ikinci ilaçlama yapılmalıdır. Ancak zararlının %50-90 açılımının olduğu dönemde, bahçede diğer zararlılara (Zeytin Kabuklu Biti vb.) karşı yapılan ilaçlamalar bu zararlıyı da baskı altına aldığından, tek uygulama ile sorun çözülebilir. İlaçlamalarda, öncelikli olarak yararlılara en az etkili yazlık beyaz yağlar tercih edilmelidir.

Entegre mücadele programlarında, Zeytin Kara Koşnili'ne karşı önerilen BKÜ ve dozları Ek 4’de (aşağıda)verilmiştir.

Zeytin Kara Koşnili İçin Önerilen İlaçlar

Aktif madde adı ve oranı	Formülasyon Tipi	Doz (100l su)	Son ilaçlama ile hasat arası süre (gün)	Etki mekanizması*
Güvenli olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Kontrollü olarak tavsiye edilen tarım ilaçları
Yazlık yağ 700 g/l	EM	1.5 litre	21	-
Yazlık yağ 850 g/l	EM	1.25 litre	21	-
Lambda Cyhalothrin 50 g/l	CS	30 ml	3	3